De kanarie in de kolenmijn – Marianne Thieme, Ewald Engelen


Kritiek op heden gepaard aan toekomstvisie
Ewald Engelen is hoogleraar financiële geografie aan de UvA en is bekend als publicist en activist, onder andere vanwege zijn kritiek op de euro en op TTIP. Marianne Thieme is medeoprichter en fractievoorzitter in de Tweede Kamer voor de Partij voor de Dieren. In het boek De kanarie in de kolenmijn hebben zij hun krachten gebundeld.

De kanarie in de kolenmijn bestaat uit twee losse delen. Aan de ene kant begint het deel van Ewald Engelen, aan de andere kant dat van Marianne Thieme. Ongeveer in het midden van het boek komen de beide delen bij elkaar. De beide delen kennen een vergelijkbare opbouw: in een aantal hoofdstukken geven de auteurs een beschrijving van de huidige situatie om af te sluiten met een toekomstvisie over hoe het anders kan en hoe dat kan worden aangepakt.

De kritiek van Ewald Engelen is vooral gericht op een aantal ontwikkelingen die hem zorgen baren. Het gaat dan om zaken als:

  • Schaalvergroting: bedrijven en overheden worden steeds groter. Bij bedrijven gaat het om steeds grotere spelers die steeds meer macht krijgen en dit misbruiken door invloed uit te oefenen op bijvoorbeeld de politiek en de besluitvorming. Milieubeschermende maatregelen zijn obstakels, campagnes voor gezonder leven worden tegengewerkt.
    Maar denk ook aan de politieke druk vanuit de EU en het IMF op verschillende landen om de economie te hervormen naar kapitalistische modellen. Griekenland is daarvan een voorbeeld: ondanks de massale afwijzing van de opgelegde maatregelen kon de Griekse regering niet anders dan ze uit te voeren. Het land betaalt een hoge prijs, terwijl ze in de tijd van de drachme de economie zouden kunnen hervormen door te devalueren.
  • Leven op geleende tijd. De hoeveelheid schulden van burgers en overheden wordt steeds groter. Het gevolg is dat nieuwgeborenen meteen al met een flinke schuld worden opgezadeld, een schuld die steeds moeilijker kan worden afgelost en de tijd die daarvoor nodig is steeds langer zal zijn. Hij noemt dat schuldverslaving of schuldhorigheid.
  • Verkeerde meetinstrumenten. Van alles wordt de prijs bepaald, van niets de waarde. Hij illustreert dat met een voorbeeld: het groeicijfer van de economie wordt niet verlaagd door de milieuschade die bedrijven veroorzaken terwijl de kosten van het opruimen deze wel positief beïnvloeden.

Hij sluit af met een toekomstvisie die duidelijk maakt dat het anders kan en moet: meer kleinschaligheid en minder schulden en meer oog voor kwaliteit zijn de belangrijkste pijlers.

Bij Marianne Thieme richt de kritiek zich met name op aspecten als biodiversiteit, diervriendelijkheid en allerlei ecologische zaken. Zij maakt duidelijk dat het met de biodiversiteit helemaal de verkeerde kant op gaat. Steeds meer soorten sterven uit, steeds meer worden ernstig in hun voortbestaan bedreigd.
Maar ook de verspilling van water is een  belangrijk item. Dagelijks sterven honderden kinderen door gebrek aan schoon drinkwater terwijl wij onze toiletten ermee doorspoelen. Er zijn wereldwijd grote tekorten aan drinkwater, maar is dat wel zo als je bedenkt dat voor een kop koffie 140 liter water nodig is, voor een reep chocola van 100 gram 1.700 liter, voor een spijkerbroek 8.000 liter. Is het dan niet eerder een gevolg van verkeerde keuzes?

Ook zij sluit af met een toekomstvisie. Het moet anders om te voorkomen dat de wal het schip keert. De mensheid moet anders gaan denken, andere prioriteiten stellen om te voorkomen dat het voortbestaan van de mens ook in gevaar komt. Doorgaan zoals het nu gaat is geen optie en leidt tot rampspoed: “Als we niet voornemens zijn de koers te verleggen, zijn verkiezingen niets anders dan het herschikken van de stoelen op het dek van de Titanic”
Op dit deel valt wel aan te merken dat het vooral oogt als een politiek pamflet voor de Partij voor de Dieren. Begrijpelijk, maar ook een beetje jammer omdat dat het gevoel van objectiviteit aantast

Het zijn uitermate goed leesbare verhandelingen geworden van twee onconventionele denkers die tegen de stroom in durven te roeien. Het blijft niet bij kritiek alleen of bij simplistische kretologie. Integendeel, beiden durven hun nek uit te steken en hebben een heldere visie geschetst over een betere toekomst voor mens en dier. Dat zal echt niet zomaar lukken, en het zal in kleine stapjes gaan, maar elke stap is er een.

De kanarie in de kolenmijn Boek omslag De kanarie in de kolenmijn
Marianne Thieme en Ewald Engelen
Non-fictie
Prometheus
Mei 2016
Paperback
245

 

Marianne Thieme en Ewald Engelen waarschuwen tegen de onhoudbaarheid van de huidige politieke en financiële keuzes. Als een kanarie in de kolenmijn signaleren zij gevaren die onze toekomst bedreigen. Dat het fossiele denken gedurende lange tijd zo'n beetje alle verzamelde reserves aan fossiele brandstoffen erdoor heeft gejaagd. Dat honger niet het gevolg is van te weinig voedselproductie, maar dat het vooral gaat over voedselverdeling en -verspilling. Dat de strijd om water er niet een is van de verre toekomst. De meeste politici en wetenschappers kiezen voor marginale veranderingen binnen de status quo waarbinnen we ons richten op meer economische groei en meer vrijhandel. Marianne Thieme en Ewald Engelen pleiten voor een radicale koerswijziging. Thieme vanuit ecologisch oogpunt, Engelen vanuit economisch perspectief. Ze komen tot een gemeenschappelijke conclusie: het financiële systeem en het politieke stelsel zijn volledig vermolmd. Plan B is onontkoombaar.

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.