De tijgerkat – Giuseppe Tomasi di Lampedusa


Een boek als een schilderij

Af en toe kom je een boek tegen waarbij de lezer vooral wordt gestimuleerd om de beelden rustig tot zich te laten doordringen en waarbij het verhaal van ondergeschikt belang is. De tijgerkat van Giuseppe Tomasi di Lampedusa is daarvan een goed voorbeeld.

De belangrijkste persoon is Don Fabrizio, prins van Salina, kortweg de Prins. Hij wordt de tijgerkat genoemd naar een afbeelding op zijn wapenschild. De Prins is een lokale heerser aan het einde van zijn machtsperiode. De vorming van de staat Italië krijgt onder aanvoering van Garibaldi steeds meer gestalte. De macht van lokale autoriteiten is tanende, evenals die van de kerkvorsten.

In De tijgerkat wordt een fraai beeld geschetst van die periode. Het tamelijk lege leven van de elite, het heen en weer gesleep van mens en materiaal van vakantieverblijf naar kasteel en weer terug, de feestjes die vooral gaan over uiterlijkheden en de vraag wie met wie danst, de liefdesperikelen van de huwbare jongelui, het is een gekend beeld van het hedonistische gedrag van destijds.

Op de achtergrond doemen de schaduwen op. Door velen wordt het niet of pas laat onderkend, doch de Prins en zijn getrouwen hebben al snel door hoe de vlag erbij hangt. Het zal uitdraaien op een keuze tussen meedoen of buitenspel staan. Het is fascinerend om te zien hoe die keuzes worden besproken en hoe ze uitpakken, hoewel dat wel volgens voorspelbare patronen verloopt.

Het verhaal speelt zich vooral af rond het midden van de 19e eeuw, doch tegen het einde zijn er wat grotere sprongen in de tijd. Een daarvan voert ons naar 1883, het jaar waarin de Prins sterft. Het is een sterfscène van grote schoonheid, inmiddels klassiek geworden.

De tijgerkat moet het niet hebben van actie en plot. Het is een boek dat vooral de sfeer van die tijd wil weergeven en de landschappelijke setting, ingekleurd door het stugge, vaak meedogenloze en onverzettelijke karakter van de Sicilianen.

Giuseppe Tomasi di Lampedusa heeft een pen die hij als penseel gebruikt. Hij schildert met woorden en slaagt er goed in om mensen, kleding en landschap tot leven te laten komen.
De geringe actie vindt vooral op de achtergrond plaats en is eerder dreigend als een donkere onweerswolk aanwezig dan een onderdeel van het verhaal.

De vertaling in mijn versie is nogal gedateerd, het taalgebruik is dat van vroeger tijden en het oogt soms nogal geforceerd in een wat krampachtig streven om de beeldende stijl van de auteur tot leven te brengen in tamelijk archaïsch Nederlands. Daar moet je van houden. Mij sprak het niet erg aan en dat is ook de reden dat ik niet onverdeeld enthousiast ben over De tijgerkat.

De tijgerkat Boek omslag De tijgerkat
Giuseppe Tomasi di Lampedusa
Historische roman
Ooievaar
Paperback
227

 

Giuseppe Tomasi, de laatste prins van Lampedusa (1896-1957) kan met recht de schrijver van één boek genoemd worden. Zijn leven lang heeft hij niet veel meer gedaan dan lezen en reizen. Desondanks heeft dat leven een prachtige, compact geschreven roman opgeleverd, een visionair, poëtisch en geestig werk: De tijgerkat, dé klassieker van de moderne Italiaanse literatuur.
Sicilië, 1860. Garibaldi landt bij Marsala om het eiland in te lijven bij de nieuwe, liberale eenheidsstaat Italië. Het is gedaan met de Bourbons en met de feodaliteit: de platte, alles berekenende burgerij neemt de macht over. Don Fabrizio, prins van Salina, ziet deze ontwikkeling met lede ogen aan, maar voelt zich machteloos tegenover de geschiedenis en zoekt troost in zijn studie van sterren en planeten. Zijn pupil Tancredi echter weet zich aan te passen aan het nieuwe bestel. Hij sluit zich aan bij Garibaldi, trouwt met de dochter van een steenrijke dorpsburgemeester en zal hoge posities bekleden in de nieuwe staat.

De roman schetst een bedwelmend beeld van Sicilië; het landschap wordt in geuren en kleuren beschreven, je hoort de honden blaffen, ruikt de verwaarloosde tuinen en de stoffige interieurs, de mensen komen tot leven, niet alleen de adellijke en de burgerlijke heren, maar ook de boeren, de priesters, de soldaten, de verliefde jonge meisjes, de verbitterde oude vrouwen. De beschrijving van de dood van de prins, in 1883, is een van de mooiste sterfscènes van de wereldliteratuur, in 1910 is het verval van de familie compleet, de grandioze aristocratische levenswijze verworden tot een bigotte vormendienst.

De Tijgerkat heeft in Italië inmiddels meer dan zeventig drukken beleefd, is verfilmd door Visconti en in alle talen vertaald.

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.