De dubbele omkering geeft het intrigerende verhaal een verbluffende extra twist. Een eigenaardige vorm van succes is die waarin een kunstenaar een miljoenenpubliek bereikt zonder er beroemd mee te worden. De Amerikaan Philip K. Dick is zo’n geval: een schrijver wiens naam niet meteen bellen doet rinkelen, met een oeuvre waarvan iedereen de verfilmingen kent: van Blade Runner, Total Recall en Minority Report tot de recente tv-serie The man in the high castle.

The man in the high castle is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1962, die de auteur de Hugo Award voor sciencefictionverhalen opleverde. Toch kun je de roman nauwelijks sciencefiction noemen. Het is eerder een filosofische bespiegeling over onze begrensde perceptie van tijd en werkelijkheid, vermomd als een thriller waarin de geschiedenis van de 20ste eeuw een andere loop heeft genomen. Duitsland en Japan hebben de Tweede Wereldoorlog gewonnen, de Verenigde Staten zijn verdeeld in Japanse en Duitse bezettingszones.

De Nederlandse vertaling van The man in the high castle verscheen in 1968 onder de titel Laarzen in de nacht bij uitgeverij Born, met de aanbeveling ‘sciencefiction’ op de cover. Die aanduiding ontbreekt terecht op de nieuwe vertaling van Irving Pardoen, die ook duidelijk maakt dat die Born-editie niet deugde: nogal wat essentiële passages blijken daarin weggelaten.

In de nieuwe editie valt veel beter te volgen hoe de auteur niet alleen de uitkomst van de Tweede Wereldoorlog omkeert (net als Harry Mulisch in De toekomst van gisteren), maar binnen de omkering nog eens een tweede omkering realiseert, die het verhaal een verbluffende extra twist geeft.

De verdubbeling dient zich aan als een roman binnen de roman – een door de nazi’s verboden boek, dat heimelijk door iedereen wordt gelezen. Het heet De sprinkhaan sleept zich voort (naar het visioen in Prediker 12:5) en beschrijft ook weer een alternatieve wereld: een waarin Duitsland en Japan de oorlog – hou je vast – hebben verlóren, zij het op een andere manier dan in onze geschiedenisboeken. Het hoge kasteel in de roman – titel is de veronderstelde verblijfplaats van de schepper van De sprinkhaan sleept zich voort, Hawthorne Abendsen: een fort ergens hoog in de bergen van Wyoming, waar zelfs de nazi’s niet komen.

Abendsen, over wie we verder niets te lezen krijgen, is de magneet die alles in het verhaal naar zich toe trekt. Geen van de personages heeft daarbij zicht op de grotere intrige waarin hij of zij onwetend een rol vervult. De hoge Japanse generaal niet, die incognito naar San Francisco reist. De Duitse dubbelspion niet, die daar met een geheime boodschap op hem wacht. De Japanse handelsagent niet, die zonder iets te snappen hun ontmoeting mogelijk maakt.

Ook niet de als een Italiaan vermomde nazi-killer, die Abendsen moet uitschakelen. En evenmin de Amerikaanse judolerares, die niet doorheeft dat ze als lokaas wordt gebruikt en die in de apotheose oog in oog met de mysterieuze Abendsen komt te staan.

Niemand is wat hij of zij lijkt, iedereen tast blind in het rond en draagt zo bij aan de escalatie van de intrigerende warboel. Dat de uiteindelijke ontknoping neerkomt op de ontregelende vraag of de overwinnaars van WO2 wel de werkelijke winnaars zijn, houdt verband met het tweede boek dat een rol speelt in de roman: de I Tjing, het oude Chinese Boek der veranderingen, dat leert dat in de wereld niets bestendigs bestaat.

Op beslissende momenten raadplegen de hoofdrolspelers het orakelboek om te weten hoe ze verder moeten. In interviews heeft Philip K. Dick gezegd dat hij bij het schrijven zelf ook gebruikmaakte van de I Tjing. Als dat waar is, dan heeft het orakel dit duizelingwekkende boek aan een schitterend onvoorzien einde geholpen. Zodra je de laatste zin gelezen hebt, kan het verhaal opnieuw beginnen.