Ons feilbare denken, hoofdstuk 3 – Daniel Kahneman

De luie coördinator
Ons feilbare denken is een belangwekkend werk van de psycholoog en Nobelprijswinnnaar Daniel Kahneman. Omdat het naar mijn mening toegevoegde waarde heeft om een werk als dit uitgebreider te behandelen dan romans zal ik per hoofdstuk een samenvatting maken. Dit kan nooit de gehele lading dekken, om het volledig te doorgronden is het noodzakelijk de tekst in zijn geheel tot je te nemen.

In eerdere hoofdstukken heeft Kahneman uitgelegd dat ons wakende brein twee manieren van denken gebruikt. Systeem 1 werkt min of meer automatisch en Systeem 2, vraagt gerichte aandacht en kost meer energie.

Systeem 2 heeft een natuurlijke snelheid. Vergelijk het met wandelen: iedereen heeft een natuurlijke wandeltempo. Langzamer of sneller gaan kost meer energie. Als dit bewust gebeurt dan heet dat concentratie op de uit te voeren taak. Als men erin slaagt zich volledig op de activiteit te focussen (flow) dan kost dat weer geen inspanning, de concentratie behoeft niet bewust te worden opgeroepen.

Het gebruik van systeem 2 tast de beheersing aan. Uit metingen is gebleken dat die beheersing afneemt doordat die activiteit resulteert in verhoogd glucoseverbruik. Zonder aanvulling, zoals het innemen van glucose (zoete drank, eten van fruit), zijn mensen minder goed in staat zich te beheersen en worden daardoor impulsiever. Dat heet egodepletie. Voorbeelden:

• Afstappen van een dieet
• Impulsaankopen
• Eerder primair reageren
• Slechter presteren tijdens cognitieve taken en logische besluitvorming

Dat systeem 2 de neiging heeft tot luiheid is gebleken uit diverse onderzoeken. Bij het oplossen van relatief eenvoudige vraagstukken gaf een groot percentage mensen het eenvoudigste, meest voor de hand liggende, antwoord, terwijl enig nadenken had moeten leiden tot de conclusie dat het eenvoudige antwoord fout is. Juist intelligentere mensen gaan eerder in de fout, zij vertrouwen blijkbaar te gemakkelijk op hun intuïtie.

Een andere conclusie: mensen zijn door die luiheid minder goed in staat rationele beslissingen te nemen. De snelle bevrediging is aantrekkelijker dan de hogere beloning die beheersing vereist.