Haaienkoorts – Morten Strøksnes


Fascinerende zoektocht naar bijna mythische haai

Soms kan het toeval een nog te verschijnen boek een handje helpen. Lange tijd werd gedacht dat de Groenlandse walvis het langst levende gewervelde dier was. In augustus 2016 werd bekend dat de Groenlandse haai ouder kan worden en daarmee voor zover bekend het oudste gewervelde dier is. Een als bijvangst gevangen exemplaar blijkt 392 jaar oud te zijn. Van Morten Strøksnes is in 2015 Haaienkoorts gepubliceerd. Amper twee maanden na de ontdekking van augustus 2016 wordt het in Nederland uitgebracht.

Groenlandse haaien zijn bijzondere dieren en tamelijk zeldzaam. Ze worden, zoals zoveel zeedieren, in hun voortbestaan bedreigd. Dat de vrouwelijke exemplaren pas na 134 jaar geslachtsrijp zijn helpt niet bepaald bij de overlevingskansen van de soort. Het draagt er wel toe bij dat het dier voor velen  een bijna mythische status heeft. Dat geldt zeker voor Hugo, een vriend van de schrijver. Hij is kunstenaar, leeft midden tussen de vissers van de Noorse eilandengroep Lofoten en heeft, zo denkt hij, vrijwel alle dieren en vissen die in zee leven al gezien. Maar niet de Groenlandse haai.

Aangestoken door de verhalen van zijn vader en andere vissers neemt hij zich voor om zo’n haai te vangen, om hem één keer van dichtbij te kunnen zien. Zodra de weersomstandigheden gunstig zijn ondernemen de twee vrienden de eerste poging, zonder succes. Diverse pogingen zullen volgen. Morten Strøksnes doet in Haaienkoorts verslag daarvan. De schrijver slaagt erin om begrijpelijk te maken waarom zij gefascineerd, bijna geobsedeerd, zijn om ooit een Groenlandse haai van dichtbij te zien.

Foto’s van Groenlandse haaien

groenlandse-haai-1
groenlandse-haai-2

Daarbij blijft het niet. Haaienkoorts is gevuld met een welhaast overstelpende hoeveelheid informatie en weetjes over het leven onder de zeespiegel, en over het boeiende en tegelijk gevaarlijke leven op en aan zee.

Zoveel dat het eigenlijke onderwerp van dit boek naar de achtergrond verdwijnt, eigenlijk meer een aanleiding is om de lezer te overladen met informatie. Het gevaar is daarbij dat het een nogal droge, mogelijk saaie, woordenbrij wordt waardoor lezen op werken gaat lijken. In Haaienkoorts weet Strøksnes echter van begin tot eind de aandacht gevangen te houden. Zijn stijl is rustig, soepel en zeer prettig leesbaar.

Het bijzondere van dit boek is dat hij dit aanvult met gedachten en beschouwingen over bijvoorbeeld de toestand van de wereld, de vernietigingsdrang van de mens, de kleinheid van de planeet Aarde als onderdeel van het heelal. De lezer wordt daardoor op een zeer prettige manier aan het denken gezet, terwijl de onderwerpen daartoe lang niet altijd aanleiding geven. Want wat te denken van de rol van de mens bij het uitsterven van soorten, het vernietigen van het leven onder zee door overbevissing en de schade die de manieren van vissen aan de zeebodem toebrengt, de verwoestende gevolgen voor de ecosystemen van de opwarming van de aarde? Het zorgt geregeld voor een gevoel van schuld en (plaatsvervangende) schaamte. Op aarde is al vijf keer een massaal uitsterven voorgekomen waarbij veel dier- en plantensoorten zijn verdwenen. Strøksnes wijst er fijntjes op dat de mens de belangrijkste oorzaak is van de zesde grootste periode van massale uitsterving, met uiteindelijk waarschijnlijk gevolg dat de mensheid zelf aan de beurt zal komen.

Dat alles maakt van Haaienkoorts een fascinerend, informatief, interessant en tegelijk alarmerend boek vol wetenswaardigheden dat begrijpelijk genoeg al meerdere prijzen in de wacht heeft weten te slepen.

 

Haaienkoorts
Morten Strøksnes
Non-fictie
Atlas Contact
Oktober 2016
Paperback
288
Paula Stevens

Op grote diepte in de oceaan zwemt de Groenlandse haai, die bijna acht meter lang kan worden en meer dan een ton kan wegen. Zijn vlees is giftig voor mens en dier, in zijn blauwe ogen leven parasieten die hem halfblind maken. Twee vrienden, Morten Strøksnes en Hugo Aasjord, willen koste wat het kost dit iconische monster te zien krijgen, en gaan in een zodiac de oceaan op. De eerste is schrijver, de tweede kunstenaar en woonachtig op het eilandje Skrova in de Lofoten. Hun avonturen op zee vloeien over in aanstekelijke overpeinzingen van Strøksnes over al het leven onder het wateroppervlak. Hij wisselt net zo gemakkelijk existentiële vragen af met een (onvrijwillige) duik in een maelstrom. Het resultaat is een zeer onderhoudend boek over de wereld onder het zoute wateroppervlak waarin mythologie, wetenschap, geschiedenis en literatuur samenkomen.

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.