Het kwaad – Jan Guillou


De wraak wordt ijskoud opgediend

In Scandinavische literatuur is wraak een geliefd thema. Zelden is de reden voor wraakneming begrijpelijker dan in Het kwaad van Jan Guillou, de Zweedse auteur en journalist. Van zijn hand is de dertiendelige spionageserie Le cog rouge die in Nederland helaas niet erg bekend is en waarvan slechts vijf delen zijn vertaald. Hij heeft nog twee andere kortere reeksen geschreven die beter zijn ontvangen. Het kwaad is een losstaand boek.

Hoofdrolspeler is Erik Ponti, een jongen die niet te benijden is. Hij wordt om het minste of geringste door zijn sadistische vader afgeranseld. Op school is hij degene die anderen tot last is. Als hij daarin te ver gaat wordt hij van school gestuurd en moet hij naar een kostschool met een reputatie van heropvoedingskamp, Stjärnsberg. De aanvankelijke vreugde die hij voelt omdat hij eindelijk is verlost van zijn vader slaat al snel om in het besef dat hij van de drup in de regen is beland. Nieuwelingen op de kostschool worden geterroriseerd, lichamelijke aframmelingen hebben ze maar te accepteren om erger, veel erger, te voorkomen.

Erik, gehard als hij is, verzet zich. Als eerste en als enige. Hij trotseert de kwelgeesten, maar hun wraak is onvermijdelijk en volgt al snel. Het kost hem bijna het leven, hij verkeert op het randje van de dood. Het breekt Erik niet, integendeel, hij wil alleen maar sterker worden. Hij gaat als een beest aan de slag om sterker en fitter te worden, traint onophoudelijk. Intussen houdt hij zijn ogen open en smeedt plannen voor wraakneming. Als de tijd rijp is volgt die ook. En die wraakexpeditie is niets en niemand ontziend. Zijn vader, als ultieme kwelgeest, vergeet hij daarbij niet. Deze mag de bijrol spelen in de onvergetelijke apotheose.

Het kwaad is een keihard boek. Guillou hanteert een tamelijk sobere, zakelijke, haast kille stijl.  Emotie speelt nauwelijks een rol, behalve als het gaat om de enkele vriend die Erik toelaat. Het lichamelijke geweld waarmee Erik te maken krijgt is om misselijk van te worden. Dat gevoel wordt alleen maar versterkt doordat het verhaal ook werkelijk zou zijn gebeurd, alleen op onderdelen is aangepast. Het is grimmig, er is geen moment van luchtigheid of ontspanning te bekennen.

Tijdens het lezen neemt de kwaadheid allengs toe, tot een niveau dat een ontlading wel moet volgen. De agressie die zich bij Erik opbouwt voel je als lezer ook. Maar Erik blijft onder de omstandigheden relatief rustig, de agressie zet hem aan tot maniakale trainingen. Tot hij voelt dat hij er klaar voor is, de kracht heeft om tot een ontlading te komen. En die ontlading, de wraakneming, is explosief en die heb je als lezer net zo goed nodig.

Met  de titel kun je alle kanten op, want wat is het kwaad? Is dat de samenleving, inclusief moeder, die wegkijkt als vader de riem hanteert? Zijn dat de ouderejaars op de kostschool? De leraren die alles zien en horen en niet ingrijpen? Is wraak het kwaad? Of is dat Erik zelf, die door alle gebeurtenissen is uitgegroeid tot een ware duivel die koel, berekenend en niets ontziend iedereen terugpakt? Of is het van alles wat?

Het kwaad is fascinerend, het boeit van begin tot eind en is onvergetelijk. Het is één van die boeken die, mits je door het geweld heen kunt lezen, nog wel één of meerdere keren het herlezen waard is.

Het kwaad Boek omslag Het kwaad
Jan Guillou
Roman
De Fontein
2004
Paperback
286
E. Weeda

 

Erik is veertien en wordt mishandeld door zijn vader. Dit gebeurt niet in de woede van het moment, noch uit geloof in kastijding als opvoedkundig middel. Eriks vader is een sadist, een borderline psychopaat.
Al heel jong heeft de jongen geleerd emotioneel en fysiek het geweld te verdragen, maar - minstens zo belangrijk - hij heeft ook geleerd fysiek geweld te gebruiken.

Erik is zeer intelligent maar doet het slecht op school. Zijn schooltijd staat in het teken van zijn drang naar controle. Nadat hij van school wordt gestuurd, komt hij terecht op de kostschool Stjärnsberg.
Zijn aanvankelijke vreugde slaat algauw om wanneer hij kennismaakt met het hiërarchische systeem waarin ouderejaars de nieuwelingen hardhandig hun plaats wijzen. De tragikomedie die ontstaat wordt ingegeven door het conflict tussen de pertinente weigering van Erik om zich door wie dan ook te laten domineren - laat staan door een stelletje omhooggevallen snotjongens - en de getiranniseerde meute, die heilig gelooft in de 'Stjärnsberg-traditie'. Erik is sterk, gewend aan geweld, populair vanwege zijn sportieve vaardigheden en geliefd bij de leraren, maar wordt toch bijna gebroken door dat wat een meedogenloze vervolging wordt.
Het verhaal eindigt niet met Eriks tactische overwinning op school.
In de ultieme confrontatie blijkt dat Erik zowel moreel als fysiek de overwinnaar is in het langdurige, wrede gevecht met zijn vader.

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.