Wikiliteratuur
Een bezoek aan het Literatuurmuseum bracht mij weer in aanraking met Het stenen bruidsbed van Harry Mulisch. Dit werk werd uitgelicht in één van de kleinere zijzalen. Het ging met name over de vele literaire en geschiedkundige verwijzingen en over de opzet.
Ik heb het ooit voor mijn literatuurlijst gelezen en het heeft bepaald geen onuitwisbare indruk gemaakt. Om te zien of wat er wel van is blijven hangen en te beoordelen of ik destijds een en ander heb gemist zat er niets anders op dan het te herlezen.
Het verhaal is bekend, daarom heel beknopt. De Amerikaanse tandarts Norman Corinth heeft in de Tweede wereldoorlog als bemanningslid van een bommenwerper bijgedragen aan de vernietiging van Dresden. Een zinloze actie omdat de strijd al was gestreden en vooral wraak een belangrijk motief lijkt te zijn geweest om te pogen een stad vol cultuurschatten van de aardbodem weg te vagen. Palmyra met modernere middelen, of zoals in Het stenen bruidsbed wordt gesuggereerd, Corinthië revisited.
Deze tandarts krijgt ruim een decennium later een uitnodiging voor een tandartsencongres in Dresden, in het toen communistische Oost-Duitsland. De confrontatie met het verleden, de herbeleving van de oorlogshandelingen, hebben een ingrijpende invloed op de psychische toestand van de hoofdpersoon.
Het stenen bruidsbed is geschreven als een Griekse tragedie in vijf delen. De lijdende mens, die door zijn al dan niet schuldig handelen het leed op zich laadt, is daarin het onderwerp. De vijf delen worden afgewisseld door terugblikken op de gewraakte oorlogshandelingen in een stijl die geïnspireerd is door Homerus. Vernietiging is een leidend thema: de stad Dresden natuurlijk, maar ook het gezicht van Norman Corinth is getekend ten gevolge van het neerstorten van de bommenwerper waarin hij zich bevond.
Het verhaal kent veel onderliggende symboliek en associaties met historische gebeurtenissen. Zoals een vergelijking van de Tweede wereldoorlog met de Trojaanse oorlog, die zich onder andere manifesteert in de voornaam van één van de hoofdpersonen (Hella – Helena).
De namen van de personages zijn niet willekeurig gekozen. Norman Corinth (Noormannen staan bekend als vernietigers, Corinth als verwijzing naar Corinthië), Hella Viebahn ( Hella en Helena van Troje, Viebahn als verwijzing naar de veewagens waarmee zij naar de concentratiekampen is gedeporteerd.
Heeft de herlezing van Het stenen bruidsbed de herinnering doen herleven? Grotendeels wel, diverse passages kwamen toch wel bekend voor, doch vooral de symboliek, de verwijzingen en associaties heb ik nu beter herkend dan bij de eerste lezing.
Maar ondanks de vele loftuitingen die Het stenen bruidsbed her en der heeft gekregen en dat vaak wordt voorzien van het predicaat meesterwerk kan ik het niet een echt goed boek vinden. Het verhaal op zich is niet heel bijzonder en is tamelijk steriel beschreven. Dat het boek is volgepropt met allerlei dubbele lagen en verwijzingen maakt het niet prettig leesbaar, het is eerder een manifestatie van de kennis van de auteur. Daar is op zichzelf niets mis mee, maar het is hier uit balans, het ligt er te dik bovenop en overschaduwt het verder weinig bijzondere verhaal.
Een lemma op Wikipedia is altijd gevuld met links naar andere bronnen en teksten. Als je eenmaal iets interessants te pakken hebt kun je zomaar uren verder zijn en is de verhouding met het oorspronkelijke lemma zoek. Dat geldt ook voor Het stenen bruidsbed. Als je kennis wilt opdoen over alles waarnaar Mulisch verwijst kun je zomaar weken verder zijn.
Wikiliteratuur.
Roman
De Bezige bij
1959
Hardcover
186
De Amerikaan Norman Corinth gaat voor een tandartsencongres terug naar de nu Oost-Duitse stad Dresden. Ze hebben iets met elkaar te maken, de stad en de Amerikaan. Corinth heeft in zijn bommenwerper de stad vernietigd en vernietigde daarbij ook zichzelf. De twee dagen in de stad zijn vooral een zoektocht door de ruïnes van Corinths eigen bestaan. Het stenen bruidsbed (1959) is na meer dan vijftig jaar nog steeds een van de beste romans van de meester van de paradox.
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.