Eigenlijk draait alles om Trix
De koperen tuin is een herkenbare Vestdijk: een wanhopige, bijna gedoemde liefde, een hoofdpersoon met vileine trekjes, een schets van een leven in een kleine gemeenschap, boordevol symboliek, dramatiek die soms op het randje is. Een klassieker, één van de vele goede boeken van veelschrijver Simon Vestdijk.
De hoofdpersoon is (lijkt) Nol Rieske, zoon van een rechter in een kleine gemeenschap. Hij heeft vooral een hechte band met zijn moeder, broer Chris trekt meer naar vader. Nol is een egocentrisch ventje, een vechtersbaasje op school, iemand die er plezier in heeft om zijn broer te treiteren, die dat soms ook wel lijkt te verdienen.
De echte hoofdpersoon is Trix, hoewel zij in De koperen tuin nauwelijks zelf aan bod komt. Na een kinderlijk dansje met haar in de tuin op de muziek van koperen instrumenten is het contact gelegd tussen Nol en Trix. Het markeert het begin van een verliefdheid die tot mislukken gedoemd is.
Het verhaal vertelt hoe het Nol vergaat, vrijwel altijd met de schaduw van Trix op de achtergrond. Zijn hechte band met de alcoholische muziekleraar Cuperus, haar vader, speelt een belangrijke rol. Cuperus is belangrijker voor Nol dan zijn eigen vader, op zijn beurt is hij de zoon die Cuperus nooit heeft gehad. De moeder van Nol die een stil gevecht voert om de belangrijkste vrouw in het leven van Nol te zijn en te blijven. Vellinga, de mislukte jurist, voetballer die als praatjesmaker en journalist een ranzige rol heeft in het leven van Trix. Er komen meer personen aan bod, vrijwel allemaal hebben zij een zekere relatie tot Trix, en invloed op het beeld dat Nol van haar heeft en krijgt.
Cruciaal is een mislukte opvoering van Carmen. Groots opgezet, doch door omstandigheden wordt het een mislukking die niet zonder gevolgen blijft. Tot die avond heeft de relatie tussen Nol en Trix nog alle kansen om tot bloei te komen. Daarna niet meer. Cuperus zakt na de mislukking steeds verder weg. Trix moet een armzalig baantje nemen om in het levensonderhoud te voorzien, een baantje in de schaduw, die haar in omstandigheden brengt die haar een zekere reputatie bezorgen, al dan niet terecht.
Trix is daarna niet meer dezelfde. De trotse jongedame die erop los slaat als iemand haar of haar vader te na komt verandert in een vernederde jonge vrouw. De afstand met de relatief elitaire Nol voelt zij als te groot, reden om niet meer te reageren op zijn brieven.
Toch lijkt alles nog op zijn pootjes terecht te komen. Er volgt een hernieuwde kennismaking rondom het overlijden van de moeder van Nol, een avond waarin al het oude zeer wordt uitgepraat, de mist tussen de twee lost op. Maar het loopt toch niet zo af als gehoopt.
De titel De koperen tuin kent meerdere betekenissen. Het is de tuin waarin Nol en Trix op de muziek van koperen instrumenten hun eerste dansje doen. Het is dezelfde tuin waarin aan het slot de bomen in oktober een koperkleurig bladerdak hebben, de bomen die tranen druppelen, druppels die zorgen voor veel dauw op de rotsrand van de tuin.
Zoals in meer boeken van Vestdijk kent ook De koperen tuin zijn mindere momenten. Vestdijk heeft nogal de neiging om veel te babbelen over bijzaken. Meestentijds doet hij dat op superieure wijze, maar er zitten ook altijd fases in die net even te veel van het goede zijn, enige koketterie is hem niet vreemd. In De koperen tuin betreft dat vooral de passages over de muziek die soms prachtig zijn, soms ook te diep gaan, die vooral de verdenking op zich laden dat de auteur zijn muzikale kennis wil etaleren dan dat zij een bijdrage aan het verhaal leveren. Het zij hem vergeven, het levert ook bijzondere hoogtepunten op, zoals de passage waarin Cuperus in een fase van delirium verkeert. Briljant!
De stijl van Vestdijk is ook hier weer herkenbaar. Soms hoekig, met vileine tussendoortjes en soms ook ronduit neerbuigend. Neem een uiterst cynische passage over vrouwen, het huwelijk:
“Chris moest nog worden ontgroend op het stuk van de vrouw, die hij nog steeds beschouwde als een duur apparaat, waarvan men de tijdelijke aanschaffing aan zijn vrienden en latere collega’s, mogelijke relaties en kruiwagentjes, ten enenmale verschuldigd was”.
Of over een man met een bedenkelijke reputatie:
“Hij was van het soort, waarop jaarlijks veel geschoten zou moeten worden”.
De koperen tuin laat een lyrische kant zien van Vestdijk, een aspect van zijn schrijverschap dat vaak wat onderbelicht blijft. Het is ook een verhaal waar je op meerdere manieren naar kunt kijken, een boek dat vol zit met symboliek, doch altijd ten dienste van het verhaal, maar dat voor alles een verslag is van een dramatische liefde.
De koperen tuin
Roman
Wolters Noordhoff
1950, editie 1999
Paperback
3
De koperen tuin is het verhaal van Nol Rieske, een jongen die heel gevoelig blijkt voor de emoties van de mensen in zijn omgeving. Op een tuinfeest ontmoet hij de dochter van zijn pianoleraar, en hij is voor altijd verloren: nooit meer kan hij haar uit zijn hoofd zetten. Nols wanhopige liefde voor haar leidt tot een catastrofe.
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.