Spanning of geen spanning?

De winnaar van De gouden strop 2017 is Tot stof van Felix Weber. Naar aanleiding daarvan  kwamen er reacties in de sfeer van: het boek is niet spannend, het wordt op geen enkel moment spannend en dergelijke.
Een sluitende en algemeen aanvaarde definitie van spanning zal er vermoedelijk niet zijn en ook nooit komen, maar die van DBNL komt wat mij betreft aardig dicht in de buurt.

“Psychisch effect veroorzaakt door een reeks van aspecten die een lezer of toeschouwer op zodanige wijze manipuleren dat er een sterke betrokkenheid bij het vertelde of getoonde ontstaat en de lezer of toeschouwer zo geboeid raakt in het verloop van de handeling dat hij of zij per se de afloop ervan wil kennen. Spanning kan vaak worden toegeschreven aan tegengestelde belangen of aan conflicten die in een tekst worden beschreven.”

Ik vind het aanmatigend om het woord spannend alleen maar te relateren aan thrillers, zoals bijvoorbeeld de naamgevers van De weken van het spannende boek suggereren.
Om die reden heb ik mensen uitgedaagd om zelf met een omschrijving te komen van spannend. Geen reactie gehad. Dan doe ik zelf maar een poging door aan te geven waardoor leesvoer spannend kan zijn. In mijn ogen dan, volgens de geciteerde definitie en met voorbeelden.

• Thrillers: meestal gaat het er dan om of een dader wordt gepakt, al dan niet voordat hij weer in de fout gaat. Maar ook andere aspecten kunnen een thriller spannend maken, denk aan het subtiele De fluisteraar van Karin Fossum. De dader is bekend, maar wat diegene heeft uitgespookt en het waarom levert een ander soort spanning op die evengoed beklemmend werkt.
• Oorlogsromans: ik heb er best wel wat met klamme handen gelezen, soms gruwelijk spannend. Denk aan Alleen in Berlijn van Hans Fallada, De welwillenden van Jonathan Littell. Oorlogsromans zijn meestal spannend, ook al heb ik wel een vermoeden van hoe WO II is afgelopen.
• Literaire romans: kunnen om allerlei redenen spannend zijn. Meestal alleen al omdat je wilt weten hoe het afloopt. Zomaar wat voorbeelden van recent gelezen boeken: Spaar de spotvogel van Harper Lee, De koperen tuin van Vestdijk, Gloed van Sándor Márai, En ik herinner mij Titus Broederland van Auke Hulst. Spannender dan menig thriller als ik de definitie hanteer.
• Ook in andere soorten romans komt vaak genoeg een vorm van spanning voor. Mensen die doktersromans lezen willen ook weten hoe het afloopt, meestal voorspelbaar, maar maakt dat uit? Idem voor een boek als Wat spook jij uit van Sophie Kinsella, leuk boek, heel aardig geschreven en ook hier wilde ik weten hoe het afliep. En zo meer en zo verder.

Ook andersoortig leesvoer geeft mij een vorm van spanning. Ons feilbare denken van Kahneman of Geschiedenis van de westerse filosofie van Bertrand Russell: kan ik het volgen? Begrijp ik de heren? Of in- / ontspannende boekjes als Rekenen is leuker dan als je denkt is enorm leuk omdat ik dan een vergelijkbare vorm van spanning ervaar; ik wordt uitgedaagd.

Zijn er dan teksten die niet spannend zijn? Natuurlijk, woordenboeken, kookboeken, gebruiksaanwijzingen, encyclopedieën et cetera. Wel nuttig maar niet spannend.

Er valt nog heel wat meer over te zeggen, maar mijn  conclusie is dat spanning een heel breed begrip is dat als het om leesvoer gaat niet beperkt blijft tot thrillers. Wat de naamgevers van De weken van het spannende boek suggereren is ten onrechte. Spanning is niet uitsluitend voorbehouden aan thrillers, het genre heeft niet het alleenrecht op die kwalificatie. De winnaar van De gouden strop een boek noemen dat niet spannend is, prima, maar geef dan aan wat je met spanning bedoelt en waarom Tot stof daar niet aan voldoet.