1793 – Niklas Natt och Dag

Duistere roman in historische setting

Niklas Natt och Dag behoort tot de oudste adellijke geslachten in Zweden (bron: Wikipedia) waarvan de geschiedenis teruggaat tot in de dertiende eeuw. Voorouders hebben invloedrijke posities bekleed. Over hem is verder weinig bekend, maar het zou zomaar kunnen dat zijn achtergrond hem ten bate is geweest bij het ontsluiten van de bronnen die hij nodig had voor zijn debuutroman 1793. Deze roman wordt door sommigen als thriller gezien, maar dat is te beperkend. Weliswaar is een gruwelijke misdaad en de ontrafeling daarvan de rode draad in het verhaal, maar er is vooral veel te genieten van de beschrijvingen van het leven in Zweden in die tijd.

Inktzwart beeld van het Zweden van toen

Zijn achtergrond belet de auteur niet om in 1793 een inktzwart beeld te schetsen van de Zweedse elite aan het einde van de achttiende eeuw. Zweden is een armoedig land, veel inwoners kunnen nauwelijks het hoofd boven water houden, van hygiëne heeft men geen benul. Verraad, list, bedrog, alles gooien de bewoners in de strijd om te overleven. De elite interesseert het helemaal niets. Zij zijn uit op bevrediging van hun eigen pleziertjes en voor armoedzaaiers die hen in de weg lopen kennen zij geen genade.

Het leven van pechvogels vormt de rode draad

Eén van die pechvogels is Anna Stina. Zij is gedoemd tot een armoedig en miserabel leven. Haar poging zich daaraan te ontworstelen moet zij bekopen met een onterechte beschuldiging van hoererij. Zij wordt veroordeeld tot een bijna uitzichtloos bestaan in het spinhuis, de hel op aarde voor alleenstaande vrouwen. Zij heeft al haar slimheid en lef nodig om te overleven en heeft een enkele keer ook het geluk aan haar kant.

Een andere pechvogel heeft het nog slechter getroffen. Zijn gruwelijk verminkte lichaam, zonder armen en benen, tong en ogen, wordt in het water gevonden door Michael Cardell. Deze ex-soldaat verdient de kost als een soort uitsmijter. Hij mist een arm maar weet dit gebrek om te buigen tot een krachtig wapen dat hij volop benut in de speurtocht naar de identiteit van het slachtoffer en naar de dader(s).
Cardell is het hulpje van Cecil Winge, die aan tering lijdt en op sterven na dood is. Het duo boekt op geheel eigen wijze de nodige voortgang in het onderzoek; wat hen helpt is dat zij niets hebben te verliezen. Winge is toch al bijna dood en Cardell’s leven stelt weinig voor.

Het zijn twee verhaallijnen die een onthutsend beeld schetsen van een wereld die onherkenbaar is maar die evenwel niet eens zo ver achter ons ligt.

Boeiende personages en prachtige sfeertekening

De belangrijkste rollen in 1793 zijn weggelegd voor het markante speurdersduo. Cardell is de houwdegen met een klein hartje. Cecil Winge is de rechtlijnige jurist. Het is tekenend voor hem dat hij zijn prachtige echtgenote de deur wijst omdat hij niet wil dat zij (lichamelijk) tekort komt door zijn aftakeling en onvermijdelijke dood. Andere schitterende rollen zijn er voor Anna Stina en voor de Draak, met wie zij tegelijk in het spinhuis belandt en die voor haar trotse gedrag wordt gestraft met een vreselijke vernedering die haar bijna de das omdoet.

De sfeer is bijzonder goed weergegeven. Het contrast tussen het rauwe leven van de minder bedeelden en het luxe leventje van de welgestelden is enorm. Zonder romantisch te doen, zonder enige verheerlijking, schetst de auteur een indringend beeld van een klassenmaatschappij zonder mededogen.

Enige kritiek zou je kunnen hebben over de wel erg mooie manier waarop aan het eind alles bij elkaar komt. Sommige personen maken hier en daar een wel erg abrupte ontwikkeling door. Maar veel meer is er niet aan te merken op dit ijzersterke debuut, met zijn prachtige verhaallijnen, sterke plot en markante personages.

Meer informatie over het boek: