De wafelfabriek – Roman Helinski

De wafelfabriek door Roman HelinskiHij kwam, zag, ontregelde en ging

Deze hij is Arka Narovski, het belangrijkste personage in De wafelfabriek van Roman Helinski. In 2014 debuteerde Helinski met Bloemkool uit Tsjernobyl. Hij publiceert artikelen in literaire magazines, voor voetbaltijdschrift Hard Gras en voor Het Literatuurmuseum. Zijn tweede roman viel bij verschillende critici in goede aarde, maar of dat nou helemaal terecht is??

Buitenstaander doorbreekt de routine

Opeens duikt hij op, de geheimzinnige Arka Narovski. Hij is bijna twee meter lang, kaal en ziet er bijzonder gespierd uit. Over zijn achtergrond doet hij vaag, maar hij laat wel los dat hij een militair verleden heeft en vreselijke dingen heeft meegemaakt.
De dames en de enkele heer vallen als een blok voor deze charismatische man. Hun dagelijkse werk bestaat uit verwijderen van misbaksels, inpakken van gelukte wafels en dozen stapelen. Om de paar uur wisselen zij van plek, ongeveer het spannendste wat zij meemaken.

Het is niet alleen zijn verschijning die de sleur doorbreekt. Het is zijn gedrag waardoor hij al vlotjes een onofficiële aanvoerder wordt in een strijd die nog moet losbarsten. Zijn eerste grote daad volgt als de Wannes wordt ontslagen. Deze is letterlijk de man aan de knoppen maar zijn alcoholverslaving resulteert in steeds ernstiger blunders. Ontslag is onvermijdelijk.
Arka weet bij de zwakke directeur af te dwingen dat hij Wannes weer terug aanneemt. Het gepeupel, dat niet al te stevig in de schoenen staat, voelt aan dat Arka voor hun in de bres zal springen als dat nodig mocht zijn. Hij is hun man, van het ene op het andere moment.

Misbruik van een crisissituatie

Als plotseling de fabriek in brand komt te staan slaat de paniek toe. Men is bang voor verlies van het miserabele baantje. Arka ziet zijn kans schoon en verstevigt zijn leidende positie. Hij weet hen uiteindelijk zover te krijgen dat zij zichzelf (laten) verminken door eerst slechte tanden en kiezen te laten trekken en als het moet gaan ook gezonde exemplaren eraan. Het zou kunnen worden gezien als een vorm van loutering, van een manier om trots te herwinnen, te laten zien tot welke opofferingen zij in staat zijn. De volgende stap lijkt dan onvermijdelijk. Maar dan verdwijnt hij ineens. Wat volgt is een nogal voorspelbaar vervolg met een evenzeer voorspelbare afloop, een tikje teleurstellend.

Bekend thema, originele uitwerking

Hoewel het thema bepaald niet nieuw is, is de manier waarop dit in De wafelfabriek wordt uitgewerkt behoorlijk origineel. Mensen die in een sleur terecht zijn gekomen en een tamelijk uitzichtloos bestaan leiden en een sterke leider die voorop loopt in de strijd tegen een “verzonnen” vijand, het is vaker verteld.
De behoefte aan een sterke leider leeft altijd onder een deel van de mensheid. Meestal hoeven zij niet meer te doen dan wat sluimerende gevoelens van onvrede te versterken en wat valse illusies te wekken. Helinski weet dit thema in De wafelfabriek op originele wijze uit te werken, hoewel het wel wat scherper had gekund.

Zwakke punten

Dat gaat niet over de stijl. Die is goed, sober, bijna minimalistisch en hij weet er een makkelijk lezend verhaal van te maken zonder alle ruimtes in te vullen. Het gaat wel over andere zaken. Goed, het is een roman, het is fictie en dan mogen (moeten?) grenzen worden opgerekt.
Een groep fabrieksmedewerkers neerzetten als een stel lemmingen die zonder nadenken en zonder discussie blind achter een sterke leider aanhollen richting de ondergang, nou ja, dat kan. De groep is mij echter te homogeen, eigen geluid van individuen is er nauwelijks en dat vind ik opmerkelijk en niet sterk.

Maar het wordt ongeloofwaardig als je leest dat in een fabriek waar het bloedheet kan worden geen klimaatregeling aanwezig is. Hoezo naleving Arbowet? Of als iemand twee vingers kwijtraakt nadat zij met de hand in een machine is terechtgekomen en vervolgens het bestaan van een arbeidsinspectie negeert. Dat is net even te veel van het goede.

Het is spijtig dat die minpunten de herinnering kleuren. De wafelfabriek is boeiend, origineel en leest lekker, maar het is niet in alle opzichten overtuigend uitgewerkt.

Meer informatie over het boek:

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.