Schrijver wegens onmogelijke liefde
De Noor Knut Hamsun (1859 – 1952) is een schrijver die een inspiratiebron is geweest voor vele grote auteurs, zoals Thomas Mann en Franz Kafka (en vele anderen). In 1920 won hij de Nobelprijs voor de literatuur. Zelfs na de oorlog merkte Thomas Mann op dat die prijs nooit naar iemand was gegaan die hem meer had verdiend.
Victoria is een korte roman, eerder een novelle, die in 1898 is uitgebracht. Het is het verhaal van een onmogelijke liefde tussen twee mensen die niet over een onnatuurlijke barrière heen kunnen stappen.
Is hij te min?
Johannes is de zoon van een molenaar. Hij leeft vooral buiten en kent de omgeving als zijn broekzak. Af en toe heeft hij contact met leeftijdgenoten. Aan het begin van Victoria krijgt hij het verzoek om de kinderen van een nabijgelegen hoeve naar een eiland te varen. Eén van hen is het iets jongere meisje Victoria, een ander is Otto, een vriendje van haar. Het is het begin van een steekspel dat Johannes niet kan winnen. Johannes probeert haar te imponeren met zijn kennis van de natuur. Otto doet een beetje minachtend tegen en over hem, hij benadrukt het standsverschil.
Johannes en Victoria treffen elkaar in de jaren daarna vaker. Ze kunnen het goed met elkaar vinden, gevoelens van liefde ontluiken. Maar er is een probleem. Johannes voelt zich te min, een molenaarszoon en de dochter van een jonker, het verschil is te groot. Denkt hij.
Victoria is wel degelijk ook op hem verliefd, iets wat ze hem onmiskenbaar duidelijk maakt als ze bijna volwassen zijn. Maar de reden dat zij hem toch afwijst, moet afwijzen, telkens weer, is veel prozaïscher. Het gaat om de bruidsschat van Otto en de tanende rijkdom van haar vader, aan wie Victoria zich verplicht voelt.
Toch krijgen de verliefden door onvoorziene omstandigheden een kans om hun liefde alsnog te bezegelen. Het loopt anders. Intussen heeft Johannes zich ontwikkeld tot poëet en schrijver met aanzien. Het laat zich raden wie zijn muze is.
Mooi geschreven klassiek liefdesverhaal
De intrige als zodanig is niet uniek. Victoria is geschreven in een periode dat er meer vergelijkbare verhalen zijn geschreven. Heel wat daarvan hebben de tand des tijds overleefd en Victoria hoort zeker ook in dat rijtje thuis. Hamsun toont zich een meester in het beschrijven van de zielenroerselen van Johannes. Zijn twijfel, de achtbaan van hoop en wanhoop, zijn vlucht in de literatuur, de wijze waarop hij zijn zelfrespect wil behouden, het is zo mooi beschreven!
Hamsun heeft weinig woorden nodig om een kort verhaal te schrijven waarin de liefde in al haar facetten tot uitdrukking komt en wat voor invloed dat heeft op het gemoed van de betrokkenen. Het slotstuk, een brief van Victoria is van grote schoonheid, schrijnend en gevoelig.
Victoria draait vooral om het thema liefde en Hamsun verwoordt dat zo:
“Ja, wat is liefde.
Een wind die suist in de rozen, nee een gele fosforescentie in het bloed. De liefde is een opzwepende, helse muziek, die zelfs de harten der grijsaards doet dansen. Zij is als de margriet die zich opent als de nacht nadert en de anemoon die zich sluit bij een ademtocht en sterft bij een aanraking.”
Roman
De Geus
2011 (oorspronkelijk 1898)
Hardcover
124
Cora Polet
9789044512830
