Zwaarbewaakte treinen – Bohumil Hrabal

 

Klucht in donkere tijden

De Tsjech Bohumil Hrabal wordt beschouwd als één van de grootste schrijvers uit Oost-Europa. Zijn schrijfcarrière kwam pas echt op stoom vanaf 1962, hij was toen al achtenveertig. Hij ontving sindsdien een klein invalidenpensioen waardoor hij zich op het schrijven kon richten. Daarvoor had hij verschillende baantjes gehad, waaronder dat van perronchef, in 1944. Zwaarbewaakte treinen kwam uit in 1965 en speelt aan het einde van de Tweede Wereldoorlog op een klein maar wel belangrijk station. Het verhaal is opgenomen in de bundel Verpletterde schoonheid uit 2013.

Eerst geen man…

Miloš Hrma is in de leer op dit station. Na een afwezigheid van drie maanden keert hij weer terug. Hij had een mislukte zelfmoordpoging ondernomen. Miloš Hrma denkt dat hij het niet in zich heeft om een echte man te worden, last van ejaculatio praecox.

“… polsen had doorgesneden, omdat ik in het atelier van oom Noneman helemaal verwelkt was, in dat atelier met KLAAR IN VIJF MINUTEN, waar ik al klaar was geweest voordat ik nog begonnen was.”

Zijn collega, Hubička, dienstleider heeft geen last van dergelijke problemen. Integendeel, hij komt heel gemakkelijk aan zijn “gerief.” En dat ondanks zijn nogal vrouwonvriendelijke houding, hij deelt vrouwen in in vrouwen met reetwerk en vrouwen met tietwerk. Een nachtelijk avontuur met de telegrafiste komt hem duur te staan. Niet vanwege de affaire, wel omdat hij haar achterwerk vult met stempels met daarop deels Duitse teksten. De nazi’s vinden dat onterend.
Dit losbandige gedrag zorgt er eens temeer voor dat Miloš Hrma zich geen man acht, in ieder geval minder dan de echte man Hubička.

En dan wel…

Intussen zijn zij bezig met het in goede banen leiden van de passerende treinen, de door de SS Zwaarbewaakte treinen. Deze zijn beladen met gewonden, veetransporten en militair materieel.

Op enig moment heeft hij een afspraak met een meisje. Omdat hij niet weer wil falen benadert hij de bejaarde vrouw van de stationschef om van hem een man te maken. Op een ouwe fiets moet je het leren, nietwaar….  
Zij weigert, maar kort daarop komt ineens de reddende engel binnen. Kort daarop krijgt hij de kans om ook op een geheel andere manier zijn mannelijkheid te tonen. Het korte verhaal eindigt met de dramatische afloop hiervan.

Kluchtige toon, bijzondere setting

Zwaarbewaakte treinen leest niet heel gemakkelijk. Het verhaal springt heen en weer en structuur, in de zin van hoofdstukken en dergelijke, ontbreekt. Je moet goed je aandacht erbij houden, de fragmentarische, springerige manier van vertellen maken het uitdagend om het verhaal te doorgronden.

Dat is alleszins de moeite waard. Zwaarbewaakte treinen is enerzijds een verhaal over een onzekere, suïcidale knaap die in een omgeving vertoeft die dat nog eens versterkt, maar die in heel korte tijd verandert in een “echte” man. Anderzijds is het een prachtige schets van het leven op een klein, afgelegen, maar wel belangrijk stationnetje dat zijn rolletje opeist aan het einde van een donkere periode.

Zwaarbewaakte treinen
Bohumil Hrabal
Literatuur
Prometheus
2013
Hardcover
72
Kees Mercks
9789044625325
Share

7 gedachten over “Zwaarbewaakte treinen – Bohumil Hrabal”

    • Dank je! Ik heb dat ook gezien. Inmiddels heb ik ook Al te luide eenzaamheid uit, uit dezelfde bundel. Moet daar nog iets over schrijven, maar is van vergelijkbare kwaliteit.

      Beantwoorden
    • De vrouwen spelen niet zo’n grote rol, zijn als personage in het verhaal niet zo prominent. Ik zou het niet vrouwonvriendelijk willen noemen, dat zou het naar mijn mening wel zijn als er neerbuigend of beledigend over ze wordt geschreven, dat is niet zo.

      Beantwoorden
  1. Lijkt me een interessant boek. Ik zou Bohumil Hrabal echter geen schrijver uit Oost-Europa noemen. Ik had het er een tijdje geleden nog met mensen uit Tsechië en Slovakije over. Zij rekenen zich echt tot Centraal-Europa, net zoals de Polen en de Hongaren trouwens. Ik ben er net een blog over aan het voorbereiden. De misvatting komt voort uit de koude oorlog toen al dit soort landen onder de Russische invloedssfeer vielen en zelfs Oost-Duitsland bij Oost-Europa hoorde.

    Beantwoorden
    • Ik heb dat over Oost-Europa van de achterflap. Ik begrijp wat je wilt zeggen en er zit zeker wat in. Van Tsjechie kan ik mij dat nog wel voorstellen. De mensen daar zijn vrij internationaal georienteerd, spreken (weliswaar met enige moeite) Duits en Engels, ze proberen het in ieder geval. Over Hongarije denk ik anders: daar proberen in het Engels of Duits iets duidelijk te maken is vaak onbegonnen werk. Zelfs op een internationaal bungalowpark was het hopeloos, gesprekken, ook in de receptie, bestonden vooral uit veel handgebaren en veel lachen. Zelfs in Boedapest was het geregeld moeizaam, een biertje bestellen lukte nog wel maar veel meer dan dat zat er niet in. Hongarije maakte op mij geen westerse indruk.
      Maar goed: dat van Hrabal snap ik, maar als de uitgever het zegt….

      Beantwoorden
  2. Taal is natuurlijk geen graadmeter of een land wel of niet tot Centraal-Europa behoort. Ik heb het puur over een geografisch gebied waartoe men zich rekent. Veel mensen in die landen zijn daar nogal gevoelig over maar ik denk dat deze landen literair gezien ook behoorlijk verschillen van wat geografisch Oost-Europa wordt genoemd. Uitgevers maken ook fouten en wat er soms staan er op boekomslagen onzinnige of niet juiste uitspraken. De samenstelling van Europa en hoe mensen zich als Europeaan zien blijft interessant, ook op literair gebied, omdat het natuurlijk veel met identiteit te maken heeft.

    Beantwoorden

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.