Ik heb de koning van Engeland bediend – Bohumil Hrabal

 

Kleine man die groot wil zijn

 In de eerdere boeken die las van de Tsjech Bohumil Hrabal leek hij vooral te putten uit eigen ervaring. Gezien zijn levensloop (Wikipedia) lijkt dat in Ik heb de koning van Engeland bediend minder het geval te zijn. Het is ook een ander soort verhaal, wereldser dan Zwaarbewaakte treinen en Al te luide eenzaamheid, hoewel de schrijfstijl onmiskenbaar Hrabal is. Net als in die andere boeken is ook deze hoofdpersoon een bijzondere figuur, een buitenbeentje, iemand die niet helemaal serieus wordt genomen.

Een begin als piccolo

De man is klein, dat vooral, en het verhaal begint als hij gaat werken in een hotel in Praag, als piccolo(otje). Van alles wat hij daarvoor heeft meegemaakt krijg je niets mee. Zijn baas is de ober van het hotel, iemand die aan het gezicht van mensen kan aflezen welk werk zij doen en wat zij zullen gaan eten. Over dat laatste sluit hij weddenschappen af, ook met de piccolo. Laatstgenoemde verliest telkens weer.
Hij ziet enorm op tegen de ober, niet alleen letterlijk wat gezien zijn geringe lengte niet bijzonder is, maar ook in andere zin. Eén van de dingen die hem bijblijft is het bijzondere feit dat deze ober hem weet te vertellen dat hij ooit de koning van Engeland heeft bediend.

De piccolo wordt voortgedreven door de ambitie om te slagen in het leven, om te kunnen laten zien wat hij waard is. Dat heeft hij nodig omdat er maar weinigen zijn die hem serieus nemen. Neem de “dames” in het hotel. Ze zijn gewend om grotendeels ontkleed rond te lopen. Ze bedekken wel hun borsten als er mannen in de buurt zijn, maar voor de hoofdpersoon vinden zij dat niet nodig.

Hij klimt op. En daalt weer af.

Via allerlei bijzondere kronkelwegen weet hij zich op te werken. Zijn gebrek aan moreel gevoel helpt hem daarbij. Tijdens de oorlog leert hij Liza kennen, een Duitse vrouw. Zij neemt hem serieuzer dan wie dan ook en er bloeit iets moois op tussen de twee. Zijn landgenoten nemen hem dat zeer kwalijk, maar dat boeit hem niet. Probleem is wel dat haar landgenoten hem niet accepteren.

Na de oorlog keert zich dat tegen hem. Hij weet zich op te werken tot hoteleigenaar en bereikt zijn ultieme doel: hij is miljonair. Dat hij, weliswaar via Liza, op een walgelijke manier aan het geld, oorlogsbuit, is gekomen zit hem niet dwars. Wordt hij gelukkig nu hij zijn doel heeft bereikt? De vraag stellen is hem beantwoorden. Het verhaal eindigt als hij zijn straf voor heulen met de vijand uitdient. Eigenlijk is dat de enige periode waarin hij een zekere gemoedsrust weet te vinden.

Een echte Hrabal

Dat is in meerdere opzichten het geval. Ook in Ik heb de koning van Engeland bediend is de hoofdpersoon tamelijk excentriek. Deze heeft vooral last van zijn geringe lengte, iets wat hij niet alleen wil compenseren door schoenen met dikke zolen te dragen of door zich zo veel mogelijk uit te rekken zodat hij nog wat lijkt. Het is vooral zijn dadendrang die van hem een “groot” man moet maken.

Het toch wat tragische einde is ook typisch Hrabal. Was het in andere boeken de dood na een heldhaftige daad of door een zelfverkozen einde, hier is het minder drastisch maar eigenlijk net zo tragisch. Het is ook de stijl die kenmerkend is. Enorm lange zinnen, associatief, regelmatig herhaling van woordgroepen en een vrijwel volledig ontbreken van conversatie.

Met een kleiner verhaal is dat goed te verteren. Met Ik heb de koning van Engeland bediend is dat lastiger. De stijl van Hrabal maakt het lastig om uren achter elkaar door te lezen, je moet af en toe even weg van dit boek om op adem te komen. Alleen om die reden heb ik iets minder waardering voor dit boek, maar verder is hij een bijzondere auteur met een eigen stijl die telkens weet te boeien.

Ik heb de koning van Engeland bediend
Bohumil Hrabal
Literatuur
Prometheus
2013
Hardcover
235
Kees Mercks
9789035115712
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.