Op de klippen – Jane Gardam

 

Non exquire

Tegen het einde van Op de klippen door Jane Gardam verzoekt één van de vele boeiende personages om dat op haar grafsteen te laten zetten als zij dood is.

“Omdat er dingen zijn waar je je beter niet mee bezig kunt houden. Niet uitspitten, niet bovenhalen. Je kunt het beste gewoon kijken en zijn.”

Dit boek verscheen in 1978 als God on the Rocks en is nu, na het succes van de Old Filth trilogie, één van de andere titels die in vertaling is uitgebracht. Het verhaal speelt in de jaren dertig van de vorige eeuw.

De achtjarige Margaret doet een ontdekking. Met gevolgen.

De achtjarige Margaret Marsh is het middelpunt van Op de klippen. Jarenlang was zij enig kind, maar sinds enkele weken heeft zij een heel kleine broer. Haar moeder heeft vooral aandacht voor de pasgeborene en Margaret voelt zich een beetje opzij gezet. De aandacht moet nu komen van Lydia, het dienstmeisje. Eens per week mogen zij samen op stap, een behoorlijke uitspatting voor het behoudende en streng-religieuze gezin.
Lydia bepaalt de bestemming, mits deze maar bekend is bij mevrouw Marsh.

De bestemming is telkens Eastkirk, aan de Engelse kust. Met de trein erheen, wandelen langs de kust en naar het bos. Ze vertrekken samen, maar Lydia geeft Margaret ruimte die zij thuis niet krijgt. Het is ook in haar eigen belang. De twee ontdekken al snel dat er meer is te beleven in de wereld dan huishouden, school en bijbelkennis opdoen. Lydia zoekt lichamelijk vertier, Margaret klimt in bomen. Vanuit haar hoge positie ontdekt zij een huis. Margaret gaat op onderzoek uit en ontmoet een oude man die schildert; vooral slangen.

De andere bewoners van dat huis ontmoet Margaret als zij met haar moeder meegaat, op theevisite. Eén van hen is Charles, jeugdliefde van haar moeder, degene met wie zij had willen trouwen. Het kwam er niet van, maar de gevoelens zijn er blijkbaar nog steeds, ondanks dat Charles jarenlang uit beeld is geweest. Als de stijve, bekrompen en strenggelovige Kenneth Marsh, vader van Margaret, van deze ontmoeting hoort, komt er van alles op gang. De obsessie met zonde en deugdzaamheid van Kenneth wordt op de proef gesteld en hij bezwijkt. De gevolgen zijn voor meerdere personen dramatisch.

Perspectiefwisselingen, terugblikken en een tijdsprong

Jane Gardam put in Op de klippen ruim uit het arsenaal aan mogelijkheden om een verhaal te vertellen. Zij wisselt vaak van perspectief en maakt gebruik van terugblikken en tijdsprongen. Aanvankelijk gaat het vooral over Margaret en Lydia, maar gaandeweg verschuift het perspectief ook naar de bewoners van dat andere huis. Dat is niet zonder reden, de moeder van Margaret heeft een gedeeld verleden met enkele bewoners.
De tijdsprong zit aan het einde. In het laatste hoofdstuk zijn wij ruim een decennium verder en blikken verschillende personen terug op die roerige periode waarin alles op zijn kop werd gezet. Veel wordt dan duidelijk, veel blijft ook verborgen.

Ook qua symboliek valt er genoeg te genieten  Een van de eerste dingen die Lydia doet bij het eerste uitstapje is het zich ontdoen van kleding: schoeisel, kousen, het keurslijf, dat vooral. De symbolische betekenis van slangen ligt voor de hand.

Verraderlijk gemakkelijk leesbaar

Gardam heeft een nogal nonchalante manier van vertellen. Het is gemakkelijk leesbaar, zo verraderlijk gemakkelijk dat je zomaar belangrijke zaken kunt missen als je even niet oplet. Stilistisch valt er weer genoeg te genieten. Zoals zij een persoon beschrijft:

“Met die kapelaan kun je niet praten – die woont in de portierswoning met een muis.’
‘Met een múis?’
‘Ze noemen ’t een echtgenote. Vroom stelletje’.”

Haar stijl is fraai beeldend. Over het bewuste huis en wat de schilder ervan heeft gemaakt:

“Het grote gele monster lag in de zon te slapen met z’n opkruipende rode blaadjes, z’n fraaie, stevige schoorstenen van baksteen en z’n diepe oude dak met grijsgroen loodwerk en afvoerpijpen waar zich dikke lagen tentakels omheen krulden – een prachtig huis aan de overkant van het gras, in diepe rust gehuld.” 

De eerdergenoemde schilder heeft er iets heel anders van gemaakt. Terwijl hij zegt het huis te hebben geschilderd ziet Margaret op het doek iets heel anders, iets met slangen. Hij kent de bewoners.

Een prachtige Gardam

Op de klippen bevat heel wat interessante personages. Gardam beschrijft ze prachtig, ook dat is weer volop genieten. Toch is het Margaret die het middelpunt vormt. Veel slimmer dan haar moeder en vader (?), de persoon die het huis ontdekt waardoor het leven van verschillende personen op zijn grondvesten zal gaan trillen, degene die tijdens een hevige storm Op de klippen wordt gezien.

Mede door de prima vertaling door Gerda Baardman en Kitty Pouwels voelt het niet aan als een verhaal dat zich bijna een eeuw geleden afspeelt. Op de klippen is weer volop genieten, een prachtig verhaal over verlangens, religie en volwassen worden. Een boek waarin veel wordt verteld en veel verborgen blijft. Jane Gardam in grote vorm!

Op de klippen
Jane Gardam
Literatuur
Cossee
2019
Hardcover
221
Gerda Baardman, Kitty Pouwels
9789059368743
Share

2 gedachten over “Op de klippen – Jane Gardam”

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.