Te veel van het goede
We hebben er weer één. Een debutant die geen maat weet te houden, die zijn eersteling laat overstromen van thematiek, onderwerpen, verhaallijnen, personen en historische gebeurtenissen. Dit keer is het De nix van Nathan Hill. Het is niet dat hij niet schrijven kan, dat zit wel goed. Het probleem is meer dat het erop lijkt dat hij per woord is betaald en dat er geen redacteur op is gezet die alle overbodige franje heeft weten weg te snijden.
De rode draad
Om De nix samen te vatten valt niet mee. Een poging. Samuel Anderson is een schrijver die een glorieuze toekomst achter zich heeft. Hij worstelt al jarenlang met de opvolger van zijn goed ontvangen debuut. Zijn werk als professor literatuur verveelt hem, hij doet zijn werk met grote tegenzin. Aan het begin van het boek heeft hij mot met een studente die haar werk niet zelf heeft gemaakt. Het komt hem duur te staan. De rest van zijn beschikbare tijd vlucht hij in online games en hij besteedt daar zo veel tijd aan dat hij steeds minder energie overhoudt voor zijn werk.
Dan wordt hij telefonisch benaderd door een advocaat. Het gaat over zijn moeder die hem lang geleden in de steek heeft gelaten. Zij heeft in een onbezonnen bui iets gedaan wat wordt opgeblazen tot een terroristische aanval op een gouverneur op campagne. Deze advocaat wil graag dat Samuel een ontlastend document schrijft over zijn moeder. Vrijwel tegelijk zet zijn uitgever hem onder druk om een boek over die vrouw te schrijven. Die ziet zijn kans schoon om twee vliegen in één klap te vangen: Anderson kan eindelijk aan zijn opvolger werken en het boek kan niet anders dan een klapper worden gezien alle heisa.
Enorm veel zijpaden en onderwerpen
Hill had tot dat moment al verschillende zijpaden in zijn roman verwerkt. Het worden er alleen maar meer. In tien hoofdstukken die in de tijd verspringen en de periode van 1968 tot en met 2011 omvat komt het volgende aan bod. Een uitgebluste docent. Een studente die plagiaat pleegt, een passage die buitenproportioneel is gezien het relatief kleine belang. Dezelfde studente die ervoor weet te zorgen dat Anderson serieuze problemen krijgt. De verslavende invloed van online games. Een schoolvriendje dat is misbruikt en dit afreageert op andere leerlingen en later wraak neemt op de pleger. De zus van dat schoolvriendje, Bethany, dat heel muzikaal is en een succesvol violiste wordt. De liefde die Samuel en Bethany voor elkaar voelen maar het loopt allemaal anders. De moeder die Samuel verlaat en vanaf dan uit beeld blijft. De studentenopstanden in 1968. De rol van de media die tijdens die opstanden al manipulatief was en wat in 2011 alleen nog maar is versterkt. De opa van Samuel die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn geboorteplaats Hammerfest verliet met achterlating van alles en iedereen. Diezelfde man die aan het werk is bij de chemische fabriek die napalm produceert, juist een speerpunt van de studentenprotesten. Een rechter die in 2011 zijn kans schoon ziet om wraak te nemen op degene die hij ervoor verantwoordelijk houdt dat zijn (overigens kansloze) liefdesrelatie, (nota bene in 1968, hoe rancuneus kun je zijn??) spaak liep.
Zijn we er al? Nee, bij lange na niet. Het is veel, heel veel. Om misverstanden te voorkomen: veel van die passages zijn het lezen meer dan waard. Meestal goed geschreven, vaak voorzien van voldoende spanning in allerlei soorten en maten.
Matige constructie, zwakke en clichématige karakters
Het is de constructie van De nix die mij niet bevalt. Weinig relevante passages krijgen onevenredig veel aandacht. Dat van die studente is al genoemd, maar ook een passage over de destructieve invloed van online gaming krijgt te veel aandacht. Het voegt nauwelijks iets toe aan het grote geheel, het verzwakt eerder de toch al wankele constructie.
Het wringt ook aan het einde. Het natuurlijke slot dat een mooi halfopen einde had kunnen zijn wordt helaas gevolgd door een einde waarin ineens alles op een feel-good manier op zijn plaats valt.
Het is niet alleen de constructie. De personages zijn niet indrukwekkend. Samuel Anderson is een te kleurloze hoofdpersoon om dit grote verhaal te dragen. Andere personen zijn zo clichématig, bijna karikaturaal. Neem de gamer met schuilnaam Pwnage. Ook zo iemand die onevenredig veel aandacht krijgt. Hetzelfde geldt voor de protesterende studenten en voor het politiekorps dat hevig strijd levert in 1968. De tegenstellingen zijn voorspelbaar en enorm uitvergroot.
Het had zo mooi kunnen zijn
Hill heeft vaak te veel woorden nodig. Neem deze zin, het speelt in aanloop naar de studentenrellen:
“Aan de bar staan twee mannen die absoluut door niemand benaderd of lastiggevallen worden: zonnebrillen met spiegelglas, zwarte pakken, duidelijk geheim agenten die geen dienst hebben.”
Voor iedereen die weleens een boek heeft gelezen zijn die laatste zeven woorden echt niet nodig.
Ook de vertaling wringt af en toe. Een voorbeeld van een krakkemikkige zin die je zomaar verkeerd kan interpreteren:
“Ze had besloten dat ongeveer tachtig procent van wat je gelooft over jezelf op je twintigste niet blijkt te kloppen.”
De nix kent een aantal zeer sterke fragmenten. Als er een paar honderd pagina’s zouden zijn geschrapt, de overbodige franje eraf was gehaald, sommige personen zouden zijn geschrapt en andere krachtiger zouden zijn neergezet dan zou het zomaar een knaller kunnen zijn geworden. Nu blijft vooral het gevoel hangen dat alle tijd die aan het overbodigs is besteed ook aan een ander boek had kunnen worden besteed.
Roman
De Bezige Bij
2016
Hardcover
703
Dennis Keesmaat
9789023401162
Helemaal met je eens! Ik heb deze voor mijn boekenclub gelezen, maar anders was ik er voortijdig in gestrand, al zitten er genoeg boeiende stukken bij.