Heimwee versus de kracht van een huwelijk
De tekst op de achterflap van De fundamenten van ons leven door Wallace Stegner dekt niet helemaal de lading. Er staat dat het een “spannend familieportret is van vier generaties.” Dat van die vier generaties klopt op zichzelf wel maar de verdeling is niet bepaald evenwichtig. Het gaat vooral over Susan Ward, geboren Burling, de grootmoeder van hoofdpersoon Lyman Ward.
Een vrouwelijke pionier
Hij is emeritus hoogleraar, heeft diverse boeken geschreven over het Amerikaanse Westen en hij lijdt aan een botziekte. Een been is geamputeerd en het lukt hem niet meer om zelfstandig door het leven te gaan. Hij keert terug naar het huis van zijn grootouders. Met behulp van de jonge Shelly, één van degenen die hem verzorgt, reconstrueert hij het leven van zijn grootmoeder aan de hand van brieven die zij heeft geschreven aan haar vriendin, met wie het fysieke contact verloren is gegaan nadat ze is getrouwd met een ingenieur gespecialiseerd in mijnbouw.
Ze laten de oostkust achter zich en vertrekken naar de andere kant van het land. Aan het eind van de negentiende eeuw is dat een enorme stap waarbij je alle schepen achter je verbrandt. Uit de brieven klinkt door dat zij het leven en met name haar beste vrienden enorm mist, een gemis dat ook gedurende de jaren niet zal slijten.
Het leven is het westen is niet gemakkelijk. Haar man is vaak lang weg, soms duurt het jaren voordat zij elkaar weer zien. Het patroon is bij herhaling hetzelfde. Hij vindt werk en gaat daar volkomen in op. Susan staat er alleen voor en maakt er het beste van en dat lukt haar telkens wonderwel goed. Zij gedraagt zich als een ware pionier. Een opmerkelijk uitgangspunt, meestal is pionierswerk in de literatuur mannenwerk.
Van een soms dorre dan weer kale woestenij weet zij telkens weer iets levensvatbaars en zelfs huiselijks te maken. Dat duurt net zolang als de loopbaan van haar man die telkens slechts enkele jaren duurt. En dan begint op een andere plek alles weer van voren af aan.
Het huwelijk als gevangenis?
Hun huwelijk kent dezelfde golfbewegingen. Telkens moeten ze opnieuw aan elkaar wennen. Telkens weer bijten ze zich vast in de wederopbouw van hun leven. Susan gaat er telkens in mee omdat zij gelooft in de beloften van haar man die haar een onbezorgde, stabiele en misschien zelfs welvarende toekomst voorspiegelt. Wat haar ook op de been houdt zijn hun kinderen en de min of meer vaste kern van mensen die zij om zich heen hebben verzameld.
Het gemoed van Susan is de rode draad in De fundamenten van ons leven. Is zij gelukkig in haar huwelijk, met haar leven? Of overheerst dat grote gemis, die nooit aflatende heimwee naar haar vorige leven? Hoe dan ook, op zeker moment gebeurt er iets dat ingrijpt op de rest van hun leven, dat daarna nog zo’n vijftig jaar zal duren. Het doet Lyman Ward aan het eind verzuchten “of ik mans genoeg ben om een groter man te zijn dan mijn grootvader.” Want Lyman Ward heeft, behalve zijn tanende gezondheid, een ander probleem dat overeenkomsten vertoont met dat van zijn grootouders.
De andere generaties
Twee generaties zijn inmiddels aan bod gekomen, maar wie zijn dan die andere twee? Hun rol in het geheel is een stuk kleiner, hoewel niet onbelangrijk. De persoonlijkheid van de vader van Lyman Ward is gevormd door de levensloop die zijn ouders voor hem hebben uitgestippeld. Hoe hij daaruit is gekomen en hoe diens relatie met zijn ouders zich heeft ontwikkeld komt maar heel even aan de orde. Dat is één van de mindere punten aan De fundamenten van ons leven. Dit aspect krijgt niet veel aandacht terwijl dat enorm veel potentie in zich heeft. Liever zou Stegner daar meer pagina’s voor hebben ingeruimd en wat minder aan de zich herhalende patronen van het leven van Susan.
De zoon van Lyman Ward, Rodman is de vierde van die generatie. Een kleine rol, maar zeker niet onbelangrijk. Zonder zijn inbreng zou Lyman Ward nooit de eerdergenoemde verzuchting hebben geslaakt.
Veel is goed, maar niet alles
De uitwerking van de karakters, vooral dat van grootmoeder Susan, is meesterlijk. De stijl is prima verzorgd, gesprekken zijn geloofwaardig en de sfeer uit die tijd, het moeizame leven van pioniers, niks mis mee, allemaal prima.
Minder prima is dat Stegner de aandacht niet altijd weet vast te houden. Sommige passages zijn wel erg ver uitgesponnen, nog net niet saai en langdradig, maar veel scheelt het niet. Soms is het echt even worstelen om weer verder te komen. Dat komt ook door het patroon dat zich telkens herhaalt waardoor je vaak al een beeld hebt van wat er zal gebeuren voordat het ook echt plaatsvindt.
Net als in Wat behouden blijft is de climax van De fundamenten van ons leven meesterlijk wat het doorzetten uiteindelijk de moeite waard maakt, maar de weg naar dat hoogtepunt had wel wat korter en spannender mogen zijn.
—
NB: in een nawoord lichten de vertalers toe dat deze roman zwaar leunt op de levens van twee historische personen: schrijfster en illustratrice Mary Hallock Foote en haar echtgenoot, ingenieur Arthur De Wint Foote. Veel secundaire personages zijn bij hun echte naam opgevoerd. Andere personen zijn dan weer het product van de verbeelding van Wallace Stegner.
—
Roman
Lebowski
2017
Hardcover
716
Rob Kuitenbrouwer, Frank Lekens
9789048821631
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.
Fijn je recensie te lezen, Jan. Ik heb dat boek een keer cadeau gekregen, dus nu zie ik pas waar het werkelijk over gaat. Bedankt!
En nog niet gelezen? Mooi boek hoor, maar soms een beetje doorbijten.