Ook na tweede lezing niet overtuigd
Na de eerste lezing van het beknopte Zij van Helle Helle was mijn eerste gedachte: wat heb ik nou eigenlijk gelezen? Wat is er gebeurd in het boek? Weinig. Over wie heb ik gelezen? En waarom is alles in de tegenwoordige tijd geschreven? Pakt die keuze wel altijd goed uit? Kortom, een tweede lezing was nodig om meer gevoel voor de inhoud te krijgen.
Die eerste indruk heeft vooral met de stijl en de toon te maken. De tekst is behoorlijk uitgebeend. De hoofdpersonen zijn anoniem en gezichtsloos. Emoties worden niet uitgesproken, je moet de empathie tussen moeder en dochter afleiden uit de dingen die zij samen doen, meemaken, doorstaan. Dan begint het beeld wel langzaam te kantelen.
Over een dochter en haar zieke moeder
In Zij gaat het over een dochter en een moeder die ziek is geworden. Je valt plompverloren in het leven van twee mensen die bij nader inzien een hechte band hebben. Zij doen veel samen, ze lachen en huilen samen, ze wonen nergens voor langere tijd. Van de dochter krijg je meer mee dan van de moeder. Dochter heeft contacten met vrienden, waarbij zij vooral op de achtergrond vertoeft, onnadrukkelijk aanwezig is. Als moeder te ziek is om dat nog langer te ontkennen dan is er geen emotie te bespeuren. De moeder doet zo lang mogelijk alsof de ziekte er niet is. De dochter houdt het voor zich, ook als zij met vrienden is.
Zij bestaat uit 51 fragmenten uit het leven van deze twee mensen. Het zijn alledaagse gebeurtenissen, veel bijzonders lijkt er niet voor te vallen. De gesprekken lijken oppervlakkig en emotieloos. Je moet als lezer je best doen om door die oppervlakte heen te dringen. Helle Helle is er uitstekend in geslaagd om de personages op afstand te houden. Het heeft er de schijn van dat de titel een bewuste keuze is. Zij zijn die twee personen, zij zijn twee mensen die in hun eigen wereld leven, die een muurtje optrekken om anderen buiten te sluiten. Zij en de rest van de wereld.
Intrigerend of wartaal?
De keuze om alles in de tegenwoordige tijd te (be)schrijven leidt tot vreemde zinnen als:
“De lamp gaat gisteren stuk” of:
“Ze zitten met twee koppen thee in het café in het winkelcentrum, een uur geleden begint de vakantie.”
Eerlijk gezegd bevalt mij dat in dit geval niet. De ergernis hierover is net niet groot genoeg om het terzijde te leggen, hoewel het soms weinig heeft gescheeld. Dat komt ook door merkwaardige zinnen als:
“Ze wonen boven de Knipsalon, vandaar ook haar onvrijwillige laagjeskapsel.” Vandaar? Ook? Onvrijwillig?
Of:
“De eerste plek waar zij wonen is niet de eerste.”
Je kunt het intrigerend noemen, misschien ook wel wartaal. Ik ben er nog steeds niet helemaal uit, maar de balans lijkt in sommige gevallen lichtjes door te slaan naar de laatste kwalificatie.
Zij was mijn kennismaking met Helle Helle en ik vermoed dat het daarbij wel zal blijven.
—
Roman
Querido
2019
Hardcover
174
Kor de Vries
9789021416717
