De jongens van Nickel – Colson Whitehead

 

Indrukwekkende geschiedenis

“Zelfs na hun dood zorgden de jongens nog voor overlast.” De rest van de proloog laat geen twijfel bestaan over wat voor boek je kunt verwachten. Op de grond die in bezit is gekomen van een projectontwikkelaar heeft een tuchtschool gestaan met een bedenkelijke reputatie. Voordat kan worden gebouwd moet de begraafplaats worden geruimd. Het is een gruwelplek. Het gaat om de lichamen van jongens die zijn omgekomen tijdens de paar jaar die zij moesten doorbrengen op één van de vele tuchtscholen. De jongens van Nickel van Colson Whitehead is geïnspireerd door de geschiedenis van de Dozier School for Boys, Florida.

Racisme als overheersend thema

Net als in De ondergrondse spoorweg is racisme een belangrijk thema. De jongens van Nickel wordt verteld vanuit het perspectief van de zwarte jongens. Deze scholen werden ook bevolkt door witte jongens, maar juist het pijnlijke onderscheid in behandeling, alleen maar vanwege huidskleur, onderstreept deze thematiek.

Hoofdpersoon is Elwood Curtis. Hij woont bij zijn oma waar zijn ouders hem hebben achtergelaten en hij is een uitstekende leerling, ondanks dat hij het qua lesmateriaal moet doen met de afdankertjes van de witte jongens. Want die gaan voor. Als dank voor hun voorkeursbehandeling vullen zij de lesboeken met racistische drek voordat zij naar de zwarte kinderen gaan. Een fact of life, maar er zijn gelukkig ook enkele leraren die dit niet meer pikken. Het is één van de indicaties van de langzaam afnemende acceptatie van het racisme.
Elwood is in de ban van de toespraken van Martin Luther King, vooral van diens geweldloze verzet tegen discriminatie. Het zal ook zijn houding zijn in de rest van zijn leven.

Fatale beslissing

Wonder boven wonder krijgt hij de kans om te studeren, gratis, bij wijze van project. Op de eerste dag legt hij de afstand lopend af, maar onderweg neemt hij een beslissing die voor een dramatische wending zorgt. Elwood neemt een lift van iemand die net een auto heeft gestolen. Ze worden aangehouden en opgepakt. Elwood ontkomt niet aan veroordeling en hij moet naar de tuchtschool Nickel. En dat terwijl hij niets heeft misdaan, maar hij is nu eenmaal zwart.

Die tuchtschool is de hel op aarde. Mishandeling en marteling zijn aan de orde van de dag en alleen al de dreiging daarvan beïnvloedt de sfeer. Maar ook hier hebben de witte jongens het veel beter getroffen. Zij kunnen relatief comfortabel hun tijd uitzitten, de zwarte jongens moeten maar zien te overleven tot ze achttien zijn. Dan mogen zij vertrekken en beginnen aan een bij voorbaat mislukte carrière. Elwood raakt bevriend met ene Jack Turner en zij besluiten het schier onmogelijke te proberen: ontsnappen.

Ruimte voor positieve geluiden

Het is duidelijk dat dit thema Whitehead aan het hart gaat. Met veel inlevingsvermogen produceert hij een geschiedenis die zomaar waar gebeurd zou kunnen zijn. Je zou kunnen denken dat De jongens van Nickel alleen maar deprimerend en troosteloos is, maar dat is niet het geval. Er is gelukkig ook ruimte voor andersoortige geluiden. Zoals de tijdsprongen naar later als blijkt dat in ieder geval één van de jongens zich aan de ellende heeft weten te ontworstelen. Het zorgt voor een sprankje hoop en verlichting.

Er zijn ook momenten dat sommige jongens even aan de ellende kunnen ontsnappen. Bij wijze van beloning mogen sommigen klusjes doen in de huizen van witte mensen, een welkome afleiding. Maar ook: de auto die hen vervoert gebruikt men ook om levensmiddelen en andere voorraden, bestemd voor de zwarte jongens, voor goed geld te verpatsen. Dat de jongens daardoor van alles tekort komen werpt hierover dan weer een donkere schaduw.

Deze “uitstapjes” verdiepen wel de vriendschap tussen Elwood Curtis en Jack Turner. Het is een vriendschap die resulteert in levenslange lotsverbondenheid en solidariteit, evenzeer een belangrijk thema in dit boek. Zolang het duurt. Aan het slot is er een even dramatische als prachtige wending die een passend einde vormt van het grandioze De jongens van Nickel.

Meer over Colson Whitehead

De jongens van Nickel
Colson Whitehead
Roman
Atlas Contact
2019
Hardcover
271
Harm Damsma, Niek Miedema
9789025454579
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.