Toen wij wezen waren – Kazuo Ishiguro

 

Het verleden heeft meer invloed dan de toekomst

Kazuo Ishiguro kan bij mij inmiddels wel een potje breken. Een voor zijn doen wat minder boek als Toen wij wezen waren steekt nog steeds een stuk boven de middelmaat uit. Het is inmiddels het vierde boek dat ik van hem heb gelezen en weer is het anders dan die andere boeken. Dit is wat absurder en hangt van meer toevalligheden aan elkaar dan gewoonlijk voor hem. Juist die constante kwaliteit gepaard aan die variatie kan ik enorm in hem waarderen.

Dramatische gebeurtenissen in de jeugd van de hoofdpersoon

De delen van Toen wij wezen waren kennen een chronologische opbouw. Daarbinnen blikt de hoofdpersoon Christopher Banks vaak terug op gebeurtenissen uit het verleden. Dat is een bewuste keuze, het verleden heeft meer invloed dan de toekomst, zeker in zijn geval. Dat blijkt als hij op een zeker moment, terug in Sjanghai, een keuze moet maken tussen de zoektocht naar zijn verdwenen ouders en een toekomst met Sarah Hemmings, de vrouw die een rode draad is in zijn leven. Wat wordt het: op zoek naar het verleden of kiest hij voor een ongewisse toekomst?

Hoe is het zover gekomen? Christopher (bijnaam Puffin, geen onbetekenende bijnaam zo zal later blijken) woont als jong kind in Sjanghai. Op een kwade dag is zijn vader ineens weg.  Korte tijd later is ook zijn moeder verdwenen. Deze moedige vrouw is opgestaan tegen de handel in opium en dat valt niet bij iedereen goed. Je hebt veel geduld nodig maar uiteindelijk kom je wel te weten wat er is gebeurd.

Speurder, het kan niet anders

Toen wij wezen waren is vrij traag. Er lijkt lang heel weinig te gebeuren en de verteltoon is ook niet erg dynamisch. Toch is het een boek dat de aandacht gevangen weet te houden. In het eerste deel gaan wij terug naar de schooljaren van Christopher in Engeland. Hij woont bij een tante die hem onderhoudt. Hoe zij aan dat geld kwam om dat te bekostigen wordt ook pas aan het einde duidelijk. Het is nogal wrang, het heeft te maken met zijn moeder.

Al snel is duidelijk dat voor hem maar voor één beroep in aanmerking komt: detective. Hij boekt al snel een paar aansprekende successen. Dan komt het moment dat hij zijn opgedane ervaring kan benutten om het lot van zijn ouders te achterhalen. Hij is dan zo’n twintig jaar ouder en is terug in Sjanghai. Het is nogal gevaarlijk terrein omdat het in de frontlinie van een grote oorlog ligt. Vanaf dan komt er ineens meer vaart in het verhaal.

Het duurt lang voor je een idee krijgt van wat Ishikuro beoogt te vertellen via de herinneringen en belevenissen van Christopher. Het is geen liefdesverhaal, ondanks de aandacht voor de rommelige, springerige relatie tussen hem en Sarah. Het is geen verhaal over een hervonden jeugdvriend Akira, op een onverwachte plaats en tijd, misschien wel de meest onwaarschijnlijk toevallige gebeurtenis in het boek. Hoe belangrijk ook voor het verloop van de gebeurtenissen,  het gaat ook niet over opiumhandel en alle bijbehorende uitwassen, noch over de oorlog met Japan. Dat is decor.

Eindelijk gemoedsrust

Waar het wel over gaat is moeilijk te duiden maar aan het slot licht hij dan toch een tipje van de sluier op. Alles wat Christopher heeft meegemaakt, de keuzes die hij heeft gemaakt komt hierin samen:

“Mensen zoals wij zijn voorbestemd de wereld als wees tegemoet te treden en vele jaren lang de schimmen van verdwenen ouders na te jagen. Er zit niets anders op dan te proberen onze opdrachten tot een goed einde te brengen, naar beste kunnen, want doen we dat niet, dan zal ons geen rust worden gegund.”

Die rust lijkt hij tegen het einde, hij is dan ongeveer zestig, dan toch nog te vinden. Hij is gestopt met zijn professie, hij weet inmiddels wat vroeger is gebeurd en kan het verleden eindelijk laten voor wat het is. Misschien kan hij zich vanaf dan, met een rustig gemoed, bezighouden met de toekomst.

Dat Christopher daarvoor de inzichten en stimulans nodig heeft van pleegdochter Jennifer, niet geheel toevallig ook een wees, kan dan geen toeval meer zijn. Daarvoor zit het raadselachtige, soms absurde en van toevalligheden aan elkaar hangende Toen wij wezen waren te goed in elkaar.

Over Kazuo Ishiguro

Eerder gelezen:
De rest van de dag
Laat me nooit alleen
Vergeten reus

 

Toen wij wezen waren
Kazuo Ishiguro
Roman
Atlas Contact
2017
Hardcover
334
Marijke Versluys
9789025452490
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.