Vier generaties van stijfkoppige avonturiers
Vier generaties, twee wereldoorlogen, het leven in twee werelden van naar Chili geëmigreerde Fransen, de val van Allende en de dictatuur van Pinochet. Er zijn schrijvers die hier met gemak een romancyclus van weten te bouwen, maar Miguel Bonnefoy propt dat in een roman van net iets meer dan tweehonderd pagina’s. Erfgoed is zijn derde boek, het eerste dat door Liesbeth van Nes prima naar het Nederlands is vertaald.
Mengsel van fictie en feiten
Bonnefoy heeft deels geput uit zijn eigen familiegeschiedenis. Hij heeft vooral van zijn vader vernomen wat deze heeft meegemaakt tijdens zijn verblijf in het martelcentrum. Hij heeft dat minutieus vastgelegd in een boek dat in 1974 verscheen. In Erfgoed staat de activistische Ilario Da model voor hem.
Deze is nakomeling, vierde generatie, van een wijnboer die na een mislukking zijn heil wil zoeken in Amerika. Door een stom toeval wordt hij in Valparaiso van de boot gezet en hij zal Chili niet meer verlaten.
In tegenstelling tot zijn drie zoons. Zij nemen dienst in het Franse leger als de Eerste Wereldoorlog is uitgebroken. Zoals zovelen dachten zij dat het van korte duur zou zijn en dat het een gezellig uitstapje zou blijken. Hoe bedrogen kwamen zij uit. De enige die na vier jaar terugkeert is Lazare Lonsonier. Eenmaal terug groeit hij uit tot een succesvol zakenman. Ook weer door een stom toeval leert hij zijn toekomstige echtgenote kennen. Haar vogel, een andesbuizerd, ziet hem aan voor een prooi; hij draagt een vossenmantel. Zij krijgen een dochter die dezelfde stommiteit uithaalt als haar vader. Zij neemt namens de geallieerden deel aan de Tweede Wereldoorlog en ook zij komt er niet ongeschonden uit. Erfgoed heeft als motto: “Wie zich zijn verleden niet kan herinneren is gedoemd het te herhalen”, een uitspraak van ene George Santayana. Zij zal een zoon krijgen, eerdergenoemde Ilario Da.
Sterk uitgewerkte karakters en thema’s
Amper tweehonderd pagina’s en Bonnefoy weet daarin verschillende personages bijzonder goed te portretteren. De sterkste karakters zijn Margot en haar zoon. Zij heeft een voorliefde voor vogels en bouwt een indrukwekkende volière. Ongetwijfeld heeft dat invloed op haar drang om te kunnen vliegen. Haar droom komt, in ieder geval in dat opzicht, uit als zij een opleiding kan volgen en als piloot deelneemt aan de oorlog. Aan het eind kan zij die vaardigheid goed gebruiken met het door haarzelf gebouwde vliegtuig. Zoon Ilario Da is een revolutionair, een idealist die niet opzij gaat voor het regime van Pinochet. Bonnefoy heeft de martelingen gebaseerd op wat zijn vader heeft moeten doorstaan maar deze in afgezwakte vorm op papier gezet. Het geweld mocht van hem niet overheersen.
Toeval komt vaak terug. Naast de al genoemde zijn er meer toevalligheden die onnadrukkelijk in het verhaal zijn verwerkt. Hoe anders zou het leven van verschillende personen mogelijk zijn geweest als het toeval niet zo’n grote rol zou spelen?
Verder hebben wij nog loyaliteit, trouw en verraad, oorlogstrauma’s en het leven in twee werelden. Hoe goed ze ook geworteld zijn, Frankrijk en alles wat Frans is blijft enorm belangrijk in hun leven en dat van vele andere Fransen die naar Chili zijn verkast.
Realistisch en magisch
In zekere zin is Erfgoed een realistische roman, zeker als je beseft dat het deels is gebeurd op ware gebeurtenissen. Het heeft ook magische elementen. De invloed van een sjamaan is hier en daar groot. Het is vooral ene Helmut Drichmann die de “show steelt.” Deze Duitser, eveneens immigrant, beheerst de gedachten van Lazare door wat er in die oorlog is gebeurd. Deze zelfde Drichmann speelt dertig jaar later ook een rol die hij eigenlijk niet meer zou kunnen spelen, maar die wel cruciaal is.
In Frankrijk is het boek bijzonder goed ontvangen. Het is genomineerd voor verschillende grote prijzen: de Grand prix de l’Académie française, de Fémina en de Goncourt. In 2020 riepen de Franse boekhandels het uit tot boek van het jaar.
Het is begrijpelijk. Het gebeurt niet dagelijks dat je een boek leest waarin je helemaal opgaat en niets opmerkt van wat er om je heen gebeurt. Hier was dat wel het geval. Vooral de tweede helft is zo fascinerend, zo goed en zo spannend dat je het onmogelijk kunt wegleggen. Erfgoed is exceptioneel goed!
De Bezige Bij
2021
Hardcover
207
Liesbeth van Nes
9789403136615
