Wat een familie!
De stamhouder is een waargebeurd verhaal waarin Alexander Münninghoff een boekje open doet over zijn (groot)ouders. Het gaat over drie generaties, beginnend bij Joan, meestal de oude heer genoemd, vader Frans, moeder Wera en Alexander zelf. Het begint min of meer aan het begin van de jaren dertig. Het markeert het begin van de transformatie van Joan, van sjacheraar in een bekende en machtige zakenman met een enorm netwerk. Het eindigt in 1999 als moeder Wera overlijdt na een hard en veelbewogen leven.
De alles en iedereen overheersende Joan
Het is 1948, de oorlog is afgelopen maar nog niet voorbij. Dat blijkt wel uit de opschudding die de kleine Alexander veroorzaakt als hij een Duitse helm vindt en met dat ding op zijn hoofd naar de herenkamer gaat waar de rest van de in Voorburg wonende familie samen is.
De familie woont daar niet uit vrije wil. Hals over kop zijn zij vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog Letland ontvlucht, met achterlating van veel bezittingen. De oude heer had in korte tijd een enorme rijkdom vergaard, moest veel achterlaten, maar berooid was hij allerminst. Met behulp van zijn zakeninstinct en zijn netwerk en af en toe een dosis geluk slaagde hij erin om verloren terrein terug te winnen. Je kunt je afvragen of dat allemaal wel even fris is geweest gezien de periode waarin dat speelde.
Vader Frans kon niet aan de hoge verwachtingen van diens vader voldoen. Het directieve gedrag van Joan werkte averechts. Hij nam dienst in het Duitse leger, kwam terecht bij de SS, maar kwam op wonderbaarlijke wijze maar niet ongeschonden thuis. Met onder andere die helm, goed weggestopt maar dus niet onvindbaar. Zijn gerechte straf kon hij ontlopen, een invloedrijke vader heeft zo zijn voordelen. Een schandelijke vorm van klassenjustitie.
Veel heil brengt het hem niet. Zijn huwelijk met Wera loopt door zijn schuld op de klippen. Dan begint het treurigste deel van deze geschiedenis. Joan ge- en misbruikt zijn macht met alleen maar slachtoffers. Frans en Wera zijn de voornaamste. De gevoelsarme Joan boeit het niet. Zijn eigen belang en dat van Alexander is wat telt. Deze moet opgroeien op een manier die dictator Joan voorschrijft. Het kind is zijn oogappel, want De stamhouder.
Meeslepend
Het is een verhaal waar veel in zit. Joan is de pater familias die alles in het werk stelt om de familie te laten doen wat hij wil, zoals hij het wil. Degenen die hem tegen de haren in strijken of niet doen wat hij wil moeten het flink bezuren. Hij heeft er geen problemen mee om mensen weg te werken en als zij in de goot belanden lijkt hij er geen seconde van wakker te liggen.
Zoon Frans bezwijkt onder de druk die hem wordt opgelegd met een leven vol verkeerde keuzes tot gevolg.
Het gaat over macht en bijbehorende spelletjes. Joan krijgt door zijn geld en invloed veel voor elkaar. Na zijn dood valt de familie, of wat daar dan nog van over is, uit elkaar. De gebruikelijke en voorspelbare ruzies over de nalatenschap geven het laatste zetje.
Alles overziend is De stamhouder vooral een treurige geschiedenis. De machtswellusteling Joan heeft veel kapot gemaakt door zijn eigenbelang voorop te stellen. Als het aan hem had gelegen was de band tussen moeder Wera en Alexander ook voor eeuwig verbroken. In het laatste deel is er dan toch een lichtpuntje als moeder en zoon elkaar na vele jaren in de armen sluiten en elkaar niet meer loslaten.
Het is een mooi einde van een familiekroniek waarin veel fout is gegaan maar waar de band tussen moeder en zoon sterker blijkt dan al het andere. Wat je ook vindt van het stilistisch niet bijzondere De stamhouder, meeslepend is het in ieder geval.
Non-fictie
Prometheus
2014
Hardcover
330
9789035142268
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.