L. De lezer van de 19de eeuw – Marita Mathijsen

 

Leerzaam en verfrissend

Om een eeuw te karakteriseren valt niet mee. Gebeurtenissen en grote veranderingen hebben de nare eigenschap zich niet van tevoren aan te kondigen en zich aan de kalender te houden. Achteraf kun je wel grote ontwikkelingen onderkennen. In L. De lezer van de 19de eeuw slaagt Marita Mathijsen er goed in om literaire ontwikkelingen te plaatsen in de context van een zich snel ontwikkelende wereld.

Literatuur als aanjager van emancipatie

Vooruitgang was het sleutelwoord. De maatschappij ontwikkelde zich snel. Industrialisatie, urbanisatie, staatkundige veranderingen, technische innovaties en verbetering van de infrastructuur zijn zo wat steekwoorden die op die eeuw van toepassing zijn. De literatuur veranderde mee. Lezen was daarvoor nog voorbehouden aan de kleine groep die gealfabetiseerd was en over vrije tijd beschikten. Dat veranderde snel in de negentiende eeuw, die je de eeuw van emancipatie zou kunnen noemen.

Door allerlei ontwikkelingen kregen ook gewone burgers meer kansen. Leesvaardigheid werd voor een groeiend deel van de bevolking bereikbaar. Dat had grote gevolgen voor de literatuur. Er ontstond vraag naar verhalen. Schrijvers kregen een markt en de verspreiding van boeken nam een vlucht. Het is geen toeval dat verschillende grote romans in de eerste helft van die eeuw zijn geschreven en nu nog steeds worden gelezen.

Literatuur veranderde ook van karakter. Verhalen werden later niet alleen maar geschreven “ter leering ende vermaeck”, maar er ontstond een soort van engagement, maatschappelijke bewustwording. Een aanzet tot afschaffing van de slavernij was De negerhut van oom Tom. Een aangrijpend boek als Fabriekskinderen van J.J. Cremer gaf het beslissende zetje aan de afschaffing van kinderarbeid. Het zijn een paar voorbeelden van de belangrijke rol die literatuur voor zich opeiste.
Later ontstonden er verschillende genres en stromingen, boeken werden gevarieerder van inhoud, toon en stijl.

Prettige stijl, gevarieerde inhoud

Al deze ontwikkelingen, en nog veel meer, komen terug in het prettig leesbare L. De lezer van de 19de eeuw. Het is overzichtelijk opgebouwd en bestaat uit vijf hoofdstukken, evenzovele tijdvakken. Elk hoofdstuk kent min of meer dezelfde elementen. De politieke context en de maatschappelijke ontwikkelingen scheppen het kader waarbinnen Mathijsen de literaire ontwikkelingen plaatst. Het gevaar hiervan is dat het kan resulteren in een niet altijd boeiende, droge geschiedenisles.

Goed nieuws: dat is het niet! De frisse stijl van Mathijsen zorgt ervoor dat je bij de les blijft, maar er is meer. Zij introduceert de lezer, L., die op fictieve wijze commentaar geeft op allerlei zaken. Je kijkt in die passages met een ander perspectief naar maatschappelijke en literaire ontwikkelingen, niet met de wijsheid van nu maar door de ogen van iemand die toen zou kunnen hebben geleefd. Origineel. Daarnaast zijn er aansprekende fragmenten uit allerlei teksten, prozaïsch, poëtisch, polemisch soms.

Om het beeld te completeren bevat L. De lezer van de 19de eeuw vele afbeeldingen van boeken, schilderijen, prenten, advertenties, leenregisters, noem maar op. Deze zijn op zichzelf al de moeite waard, het maakt het een boek om af en toe eens heerlijk doorheen te bladeren!

Het resultaat is een boek dat je op allerlei manieren tot je kunt nemen. Gewoon een fijn bladerboek vanwege de mooie plaatjes. Je kunt op een fijne, toegankelijke manier kennis nemen van de (literaire) ontwikkelingen in die eeuw. Het is ook een mooie toegangspoort tot verdieping, want het bevat veel verwijzingen naar interessante teksten in allerlei vorm, met name proza en poëzie.

1. De lezer van de 19de eeuw is een boek om zuinig op te zijn, te koesteren en af en toe ter hand te nemen, even heerlijk terug in de tijd.

L. De lezer van de 19de eeuw
Marita Mathijsen
Non-fictie
Balans
2021
Paperback
464
9789463821780
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.