Misschien Esther – Katja Petrowskaja

 

Prachtig monument!

Misschien Esther van Katja Petrowskaja is een roman in de categorie ‘op zoek naar je wortels’. Waar kom je vandaan, wie waren je voorouders, wat is de geschiedenis van  je familie? Het zijn vragen die voor de meeste mensen relatief eenvoudig zijn te beantwoorden. In dit geval is dat veel, heel veel lastiger. De Petrowskaja’s en vele verwanten hebben met twee grote rampen te maken gehad: het stalinisme en het nazisme. Middels dit boek tracht zij hen een naam en een gezicht te geven.

Puzzel

Petrowskaja heeft niet veel om op terug te vallen. Er zijn maar weinig familieleden die de rampzalige eerste helft van de twintigste eeuw hebben overleefd. Directe communicatie met hen of hun nazaten is niet eenvoudig. Af en toe lukt het en weet ze wat informatie te vergaren. Er rest haar weinig anders dan de archieven in te duiken, de halve wereld over te reizen en op die manier een en ander bijeen te sprokkelen. Het resultaat is natuurlijk incompleet, maar het geeft desondanks een goed beeld. Bij dit soort onderzoeken is het altijd maar de vraag in hoeverre de waarheid geweld wordt aangedaan. Immers, de informatie is vaak tweede- of derdehands en het kan moeilijk anders dan dat mondelinge overlevering last heeft van ruis.

De manier waarop zij in Misschien Esther het verhaal vertelt is net zo’n puzzel als haar zoektocht moet zijn geweest. Het is allemaal heel verbrokkeld, niet chronologisch, vaak vooral associatief. Ondanks dat het niet moeilijk leesbaar is vraagt het wel wat om de puzzelstukjes te ordenen. Een hele uitdaging, met een beloning die er zijn mag!

Roerig en tragisch

Zij weet te achterhalen dat ene Ozjel Krzewin in 1870 in Warschau een school voor doofstomme kinderen is begonnen. Deze pionier slaagde erin om op een bijzondere manier de kinderen in staat te stellen om aan het ‘gewone’ leven deel te laten nemen. Verschillende nazaten hebben dat werk voortgezet, hoewel dat vanwege oorlogsdreiging later in Kiev was.

Vele namen komen daarna voorbij. De meesten zijn op niet-natuurlijke wijze aan hun eind gekomen. Petrowskaja heeft weten te achterhalen dat sommigen via showprocessen onder het stalinisme zijn veroordeeld. Anderen hebben het leven gelaten in de nazitijd, onder andere bij de vreselijke moordpartijen bij Babi Jar.

Er is alle reden om dit op een emotionele, misschien rancuneuze manier aan het papier toe te vertrouwen. Dat heeft zij niet gedaan. Het is beschrijvend, veelal objectief en het is vaak aanleiding om er van alles bij en omheen te denken. Het werkt bijzonder goed!

Wie is dan Esther?

De titel(verklaring) geeft al iets prijs van de mate van volledigheid en betrouwbaarheid. De vader van de auteur weet zelfs de naam van zijn grootmoeder niet meer. Die vrouw is een van de vele slachtoffers van de nazi’s, maar hoe zij heette is hij vergeten. Esther? Misschien Esther?

Laat het niet volledig zijn, laat het vast niet allemaal kloppen. Het doet er niet toe. Het resultaat, daar gaat het om. Zo goed en zo kwaad als het ging heeft zij vele slachtoffers een naam en een gezicht gegeven. Dat is al heel wat. Maar misschien zit de grootste waarde van Misschien Esther wel in de zoektocht, het aan durven gaan van de confrontatie met het verleden, een monumentje op te richten voor al degenen die het slachtoffer zijn geworden van twee van de grootste rampen van de twintigste eeuw.

Misschien Esther
Katja Petrowskaja
Literatuur
Bezige Bij
2015
Hardcover
239
Wil Hansen
9789023487296
Share

2 gedachten over “Misschien Esther – Katja Petrowskaja”

  1. Interessante beschrijving. Historisch en actueel tegelijk. Dit boek zet ik op mijn verlanglijst. Dank weer voor je weergave.

    Beantwoorden

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.