Niet het beste deel in de reeks
Lente is het derde deel in de Seizoencyclus van Ali Smith. Het vreemde aan de eerste twee boeken uit die reeks, Autumn en Winter, is dat je er volop van geniet tijdens het lezen en kort daarna, maar dat bij mij, uitzonderlijk genoeg gelukkig, de inhoud snel in de vergetelheid raakt. Datzelfde is ook nu weer aan de hand. Zolang ik onderweg was, genoot ik van de taal, de sfeer en bij vlagen van het verhaal, maar nu ik bijna twee weken verder ben, had ik mijn aantekeningen hard nodig om het weer terug te halen.
Synopsis
De nieuwe roman van Ali Smith, Lente, is een zeldzaam meesterwerk, dat deel uitmaakt van de (los van elkaar te lezen) seizoenencyclus, een van de origineelste literaire series van onze tijd.
Wat is de verbindende factor tussen Katherine Mansfield, Charlie Chaplin, Shakespeare, Rilke, Beethoven, Brexit, het heden, het verleden, het noorden, het zuiden, het oosten, het westen, een man die treurt om een verloren tijd, een vrouw die verstrikt zit in de moderne tijd?
De lente. De grote koppelaar.
Met oog voor de migratie van verhalen in de loop van de tijd en voortbordurend op Pericles, een van de meest resistente en speelse stukken van Shakespeare, vertelt Ali Smith het onmogelijke relaas van een onmogelijke tijd. In een tijd van muren en lockdown gooit Smith de deur open. De tijd waarin we leven verandert de natuur. Zal deze tijd ook de natuur van verhalen veranderen?
Mijn indruk
Eerst een mogelijk misverstand wegnemen. Mjn eerdere opmerking wil niet zeggen dat Lente de moeite niet waard is. Integendeel. Het begint met een activistische tirade, een commentaar op het misbruik van sociale media, de verspreiding van leugenachtige theorieëen, complotten en meer van dergelijke ongein. Op enkele plekken komt iets vergelijkbaars terug. Het oogt vervreemdend, maar het valt op zijn plaats als je verder bent in het maatschappijkritische boek.
Verschillende personen komen aan bod. Het begint met Richard Lease, een in de vergetelheid geraakte filmmaker. Na de dood van scenarioschrijver Paddy, tevens zijn beste vriendin, is hij het kwijt. Hij denkt na over zijn werk en denkt terug aan de gesprekken met haar. Zij deelden de liefde voor cultuur, Paddy was kenner van het werk van Katherine Mansfield (van wie toevallig het onlangs opnieuw verschenen Het tuinfeest aan mij ter bespreking is aangeboden!) en Rilke. Deze twee schrijvers woonden in 1922 in Sierre in Zwitserland, zonder dat van elkaar te weten. Hun plan was om een film te maken over de ontmoetingen tussen dit illustere tweetal, hoewel die nooit hebben plaatsgevonden. Nu door haar dood deze film, zijn mogelijk laatste kunstje, er niet meer van zal komen, heeft zijn leven niet veel meer te betekenen. Hij staat op een station in Schotland te wachten op de trein.
Florence de verlosser
Dan komt Florence, een meisje van 12, het verhaal binnenwandelen. Zij ziet hem op de rails liggen en dan ziet hij maar van zijn plan af. Hij vertrekt met haar en haar begeleidster Brit. Florence ontpopt zich als een soort verlosser, die misstanden aan de kaak stelt. Door haar vasthoudendheid weet zij bijvoorbeeld verbetering te bereiken in de opvang van asielzoekers. De analogie met Greta Thunberg ligt voor de hand. Er is nog een andere analogie die zich opdringt, De ondergrondse spoorweg, nu niet over slaven maar asielzoekers die hiermee uit hun benarde toestand worden geholpen.
Lente barst uit zijn voegen van de goede bedoelingen. Op het gebied van taal valt er genoeg te genieten, dat is haar wel toevertrouwd. Maar, maatschappijkritiek, een overdaad aan verwijzingen naar culturele uitingen, een trieste persoonlijke geschiedenis, misstanden in Engeland vanwege Brexit, de behandeling van asielzoekers en nog heel wat meer is een beetje te veel van het goede. Lente als de grote koppelaar? Het is meer een grote hoop waar van alles op is geveegd.
Het gaat ten koste van beklijvende verhaallijnen en het voelt gejaagd en eerder bedacht dan doordacht gecomponeerd. Alsof er druk op zat, om de golf van succes van de eerdere twee delen te laten doorrollen. Misschien is dat wel de voornaamste oorzaak dat er in korte tijd al veel van is weggezakt. En toch, ook nu heb ik er tijdens het lezen genoeg plezier aan beleefd.
Seizoencyclus
Literatuur
Prometheus
2019
Hardcover
304
Karina van Santen, Martine Vosmaer
9789044642186
