Terechte prijswinnaar?
Soms zou je graag in de hoofden willen kijken van leden van een jury dan wel de juryrapporten willen inzien, al was het maar om kennis te nemen van de motivering en van eventuele discussies tijdens zo’n proces. Die wens dringt zich vooral op als een boek een prijs wint en je na lezing ervan niet begrijpt waarom. In dit geval gaat het om Lied van de profeet van Paul Lynch waaraan in 2023 de toonaangevende Booker Prize werd toegekend.
Angstaanjagend toekomstbeeld
Je zou dit Lied van de profeet een dystopie kunnen noemen, ware het niet dat recente ontwikkelingen in verschillende landen die angstwekkende toekomst wel heel dichtbij brengen. Te hopen valt dat wat in dit boek gebeurt een toekomstscenario blijft dat niet overeenkomt met de realiteit in welke toekomst dan ook. Wat is er aan de hand?
In Ierland is een regime aan de macht gekomen dat meteen zijn autoriteit laat gelden. Wetenschappers worden gearresteerd en verdwijnen in het niets, journalisten en (potentiële) critici van het regime wacht hetzelfde lot. De touwtjes worden zo strak aangehaald dat het de tegenstanders de adem beneemt. In dat opzicht is dit boek zeer geslaagd. De jachtige vertelstem, passend bij de ontwikkelingen, het ontbreken van alinea’s en het gebruik van de tegenwoordige tijd zorgen ervoor dat je al lezend af en toe naar adem moet happen.
Hoofdpersoon is Eilish Stack, wetenschapper en moeder van vier kinderen. Op de eerste pagina ‘voelt ze het verlangen om met het donker te versmelten’. Be careful what you wish for, is de overheersende gedachte als je het uit hebt en er op de laatste pagina op wordt teruggekomen.
Haar verlangen wordt vervuld op een manier die ze niet had kunnen bevroeden. Haar man, vicevoorzitter van de onderwijsvakbond, wordt opgepakt en ze hoort en ziet hem nooit meer terug. Haar baan staat op de tocht en in korte tijd ziet haar toekomst en die van haar kinderen er heel anders uit dan tot voor kort. En het wordt alleen maar erger. Aan de grijpgrage klauwen van het regime valt nauwelijks te ontkomen.
Veel zwakke plekken
Inhoud en vorm van Lied van de profeet sluiten goed op elkaar aan. De stijl moet je liggen. Soms vond ik er aardige vondsten tussen zitten, vaker vond ik het nogal geforceerd. Het was niet het aspect waarmee ik de grootste moeite had. Dat was anders bij de hoofdpersoon. Deze Eilish Stack is wetenschapper en gewend om haar hersens te gebruiken, rationeel te zijn in haar doen en laten. Nergens blijkt dat in dit boek. Ze reageert alleen maar, volgt haar impulsen en denkt alleen maar op korte termijn. Zelfs als haar kinderen gevaar lopen en er geen perspectief is op een betere toekomst laat zij de kans lopen om zichzelf en haar gezin in veiligheid te brengen. Want er is misschien een kans dat haar man wordt vrijgelaten. Knap stom en ontzettend naïef als ze even had gekeken naar wat er om hen heen aan de hand is.
Ontwikkeling vertonen de belangrijkste personen niet of nauwelijks. Dat verbaast gezien de gebeurtenissen. Meerdere zinnen zijn wat mij betreft volslagen onzin. Een paar stijlbloempjes: ‘Onder de trap zoekt ze de verfkrabber maar in plaats daarvan ziet ze haar vernedering liggen’ of ‘de woorden vliegen haar mond uit en dragen haar tot de deur.’ Je vindt ze op vrijwel elke pagina.
Het is af en toe ook slordig. Als zij het ontzielde lichaam van haar zoon ziet: ‘streelt zij over het donzige gezicht, het haar nog nat van het bloed’ terwijl even verder in dezelfde passage staat dat ‘het lichaam is afgespoeld zodat er geen bloed meer te zien is’. Dat is wel heel selectief schoonmaken.
Lijkt mij niet
Dit als antwoord op de vraag bovenaan. Lied van de profeet bevat teveel minpunten. Zouden er in het Engelse taalgebied in die tijd geen betere boeken zijn verschenen? Het is nauwelijks voorstelbaar. Wellicht dat de jury zich heeft laten beïnvloeden door de ontwikkelingen op het wereldtoneel en dit als alarmsignaal zou willen gebruiken, maar dat zullen we nooit weten.
Dat is wel jammer, want het onderwerp spreekt wel degelijk tot de verbeelding. En dat dergelijke ontwikkelingen razendsnel kunnen gaan is absoluut geen onmogelijkheid. Zie hiervoor Februari 1933 van Uwe Wittstock. Niet alleen omdat dit wel echt is gebeurd en gaat over iets dat zomaar weer zou kunnen gebeuren, maar vooral omdat het een veel beter boek is.
Dystopie
Prometheus
2023
Harde kaft
318
Tjadine Stheeman, Lidwien Biekmann
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.