Stof tot nadenken
Het is inmiddels zeventig jaar geleden dat William Golding debuteerde met Lord of the flies. Dat ging niet vanzelf. Nadat het door eenentwintig uitgeverijen was afgewezen, besloot Faber & Faber het in 1954 te publiceren. Het was niet meteen een succes. Dat werd het pas na vijf jaar toen het als paperback werd uitgegeven. Inmiddels is het rum vijftien miljoen keer verkocht. Het was het begin van een groots en veelzijdig oeuvre wat hem, enigszins verrassend gezien de concurrentie van onder andere Graham Greene en Anthony Burgess, in 1983 de Nobelprijs opleverde. Atlas Contact / L.J. Veen Klassiek heeft het opnieuw uitgegeven als jublieumeditie met een voorwoord van Stephen King.
Avontuur wordt nachtmerrie
In dat voorwoord doet King uit de doeken waarom hij als een baksteen viel voor dit boek dat hij inmiddels meermaals heeft herlezen. Ook vertelt hij hoe Golding zijn idee: “Zou het niet een aardig idee zijn om eens een verhaal te schrijven over een stel jongens op een eiland, om te laten zien hoe ze zich echt gedragen, gewoon als jongens en niet als heilige boontjes”, kreeg om een boek als dit te schrijven, waarbij de reactie van zijn vrouw hierop de doorslag gaf.
Het uitgangspunt van Lord of the flies is eenvoudig. Een stel jongens overleeft een vliegtuigongeluk. Zij zijn terechtgekomen op een voordien onbewoond eiland. Als zij zich hebben verzameld, landt het besef dat zij op elkaar zijn aangewezen. Aan het begin worden de rollen verdeeld. Ralph wordt aangewezen tot informeel leider met de intelligente, gezette brildrager Piggy als rechterhand. Als Jack, de knaap met de grootste mond, dat gezag tart met Simon als zijn steun en toeverlaat, begint een machtsstrijd die steeds barbaarsere trekken krijgt.
De rest bestaat vooral uit meelopers. Hun loyaliteit gaat aanvankelijk naar Ralph uit. Door onbewezen geruchten, inspelen op vage angsten en onderbuikgevoelens en het aanjagen van onrust wordt de toch al niet stevige hiërarchie verder aan het wankelen gebracht. Wat begon als een spannend avontuur verandert langzaam maar onontkoombaar in een nachtmerrie.
Golding heeft zich bij het schrijven gebaseerd op zijn ervaringen in het leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij heeft aan den lijve ondervonden hoe de mens in korte tijd kan transformeren van beschaafd wezen in een halve wilde, een wrede machtswellusteling. Zeventig jaar verder kunnen we wel stellen dat er op dat gebied weinig verbetering te zien is.
Onrustbarende leeservaring
Golding heeft de toon van jongens onder elkaar perfect getroffen. De opbouw van Lord of the flies is heel knap. Je gaat moeiteloos mee in het verhaal. De sleutelmomenten zijn goed getimed en die momenten zorgen er telkens voor dat het verhaal zich ontwikkelt tot een gruwelijke nachtmerrie. Wat mij vooral aansprak is hoe degene met de grootste muil slim gebruik maakt van allerlei onbewezen zaken om onrust te veroorzaken en aan te jagen. Waar kennen we dat toch van?
Een ander sterk punt is hoe de meelopers veranderen van min of meer normale jongens in halve wilden en weer terug. In dat opzicht deed het mij geregeld denken aan Wolfstijd van Harald Jähner. Dat gaat over hoe de Duitse bevolking omging met het einde van die oorlog. Schokkend daarin is dat het gros al snel weer door wilde gaan op de oude voet, alsof er in de twaalf jaar daarvoor niets was gebeurd. Het masker van beschaving weer opgezet en weer door, vooruitkijken en het verleden laten voor wat het is, zoiets.
Lord of the flies is een boek dat zorgt voor ongemak, een onrustbarend gevoel. Het leest als een jongensboek, qua stijl, vaart en toon, tegelijk is het een boek dat ook na een paar dagen nog flink nagalmt.
Dystopie
Atlas Contact
2024
Paperback
240
Harm Damsma, Niek Miedema
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.