De onsterfelijken van Teheran – Ali Araghi

 

Interessant, zwaarmoedig, overdadig en toch compact

Ali Araghi studeerde klassieke talen aan de Universiteit van Teheran en is vertaler. Zijn verhalen en vertellingen worden in verschillende tijdschriften gepubliceerd. De onsterfelijken van Teheran is zijn debuutroman en is meteen ook naar het Nederlands vertaald.

Een dag vol ingrijpende gebeurtenissen

Met zijn debuut pakt Araghi groots uit. Het is het verhaal van het leven van een man in Iran, het speelt tijdens de turbulente periode vanaf de Tweede Wereldoorlog tot en met de nasleep van de grote oorlog met Irak. Verder gaat het over de grote omwentelingen op politiek en geestelijk gebied met alle ellende die daarmee onlosmakelijk is verbonden.

“Ahmad was een jongen van tien toen hij een jongen van tien was.”

Zo begint De onsterfelijken van Teheran. Het is een veelzeggend begin, zo’n zin die betekent dat de jeugd van Ahmad Torkash-Vand binnenkort voorbij zal zijn. Het is de trouwdag van zijn zus, de laatste voorbereidingen zijn in volle gang als er de nodige commotie is als Ahmad ontwaakt. Zijn vader, een oorlogsveteraan, heeft zich gebarricadeerd in de moskee. Men denkt dat de jonge Ahmad hem wel tot rede zal brengen. De jongen weet bij hem te komen,  maar helaas. Zijn vader pleegt in zijn bijzijn zelfmoord.

Vreemd genoeg wil zijn moeder dat de bruiloft doorgaat en zij dringt er bij Ahmad op aan zijn mond te houden over hetgeen gebeurd is. Dat verzoek is overbodig, hij is zijn spraakvermogen kwijtgeraakt en het komt daarna nooit meer terug.

Gedichten die sloten kunnen openen

We volgen hem gedurende zijn turbulente leven. Hij weet het er op school goed af te brengen en hij krijgt een steeds hechtere band met Sara, de zus van zijn vriend. Het is tegen de zin van zijn invloedrijke familie en Sara verdwijnt achter de voordeur, het lot van zoveel vrouwen in Iran.
Ahmad ontpopt zich tot dichter, het is zijn manier om zich te uiten. Hij valt op en krijgt een zekere bekendheid. Zijn voordrachten gaan op een bijzondere manier: hij beweegt zijn mond en iemand anders is zijn stem. Het is een manier van presenteren die hij ook in zijn latere leven zal volhouden als hij eenmaal in de politiek is beland.

Die gedichten vormen één van de magische elementen. in De onsterfelijken van Teheran. Zijn woorden geven licht en als ze op de juiste manier worden behandeld zijn zij in staat om de sterkste sloten open te breken. Het komt goed van pas tijdens de opstand tegen het repressieve bewind van de sjah.

Mooi, maar te overdadig

De onsterfelijken van Teheran is een bijzonder vol boek. Op persoonlijk vlak gebeurt er van alles. Ahmad’s liefdesleven bijvoorbeeld. Hij trouwt maar zijn hart gaat uit naar zijn jeugdliefde. Ahmad komt in de politiek terecht en dat heeft nogal wat gevolgen. Er gebeurt van alles met vrouw, vrienden en dochter. Er zijn conflicten op kleine schaal, tussen zijn familie en de plaatselijke moellah en op grote schaal, tussen aanhangers van de sjah en de groeiende groep aanhangers van de verbannen geestelijke Khomeini.

Het is te overdadig. Araghi doet wat meer debutanten doen, hun eersteling volstoppen met een overdaad aan gebeurtenissen op kleine en grote schaal. In meerdere opzichten doet het denken aan een andere roman die dit jaar is verschenen, Aria van Nazanine Hozar. Dat is eveneens een overdadig debuut over het leven van een hoofdpersoon in min of meer dezelfde periode in Iran.

Hij is een meeslepende verteller, zijn stijl is vloeiend en bij vlagen mooi beeldend. De kracht van de gedichten van Ahmad is mooi gevonden. Dat geldt ook voor de verhalen over de katten die door het hele boek heen terugkomen en de “onsterfelijkheid” van de mannelijke tak van de familie. Het spraakverlies van Ahmad is ook een interessant gegeven net als de manier waarop dat is uitgewerkt en hoe hij ermee leert om te gaan. Tegelijk is het ook een zwakte in deze roman. Er is weinig communicatie tussen Ahmad en de mensen in zijn omgeving. Als die er is dan schriftelijk of met gebaren. Om Ahamd te kunnen volgen kan Araghi niet anders dan heel veel in beschrijvende vorm te vertellen en dat wordt op den duur nogal vermoeiend. Een voorbeeld:

“Pooran (moeder van Ahmad, JK) maakte dan even haar opwachting aan de tafel om nieuwe gasten welkom te heten, stralend, spraakzaam en opgewekt…”

Veel tell, weinig show. Het is wel de manier om ontzettend veel te kunnen vertellen, te laten gebeuren, en het desondanks compact te houden. De sfeer in het boek is serieus, soms loodzwaar, er is nauwelijks enige luchtigheid te bespeuren en het is lastig je in te leven in de personages. Dat zorgt ervoor dat het af en toe een worsteling is om verder te komen in het verhaal.

De onsterfelijken van Teheran is desondanks een veelbelovend debuut. Araghi is een schrijver om in de gaten te houden, zeker waar. Maar om hem nu meteen al te vergelijken met grootheden als Gabriel Garcia Màrquez, zoals sommigen willen doen geloven, is nogal voorbarig.

Bestel dit boek bij Bazarow via deze link. Je steunt er schrijvers en vertalers mee.

De onsterfelijken van Teheran
Ali Araghi
Roman
Nieuw Amsterdam
2020
Paperback
447
Nan Lenders, Anneke Bok
9789046827529
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.