Het leven een gebruiksaanwijzing – Georges Perec

Niet in alle opzichten geslaagd experiment

Een gebouw als uitgangspunt voor een roman, het is een tamelijk uniek gegeven. In Het leven een gebruiksaanwijzing van Georges Perec vormt een oud appartementencomplex in Parijs het uitgangspunt voor een uitgebreid vlechtwerk van verhalen over de bewoners en over wat zich zoal in het gebouw heeft afgespeeld. Een roman over de alledaagsheid van het bestaan, van de zin ervan, of het ontbreken daarvan en over teloorgang.

Aanvankelijk beschrijft Perec van een aantal bewoners hoe hun kamers eruit zien. Geen detail blijft onbenoemd, een nogal vergaand streven naar volledigheid. Later zoomt hij in op de bewoners zelf. Hij beschrijft wat zij zoal in het leven hebben meegemaakt en beperkt zich tot de meest kenmerkende voorvallen. Dit wisselt hij af met onpersoonlijke details, zoals uitgebreide opsommingen over wat in de loop der jaren in het gebouw is achtergebleven, waarbij hij een onderscheid maakt in de onderdelen daarvan, zoals kelders en trappenhuis.

Schijnbare saaiheid

Als je het zo leest klinkt het dodelijk saai, vergelijkbaar met de gebruiksaanwijzing van, pak hem beet, een smartphone of een magnetron. Vrij levenloos. Het leven een gebruiksaanwijzing moet het dan ook niet hebben van emoties of psychologische diepgang.

Sommige passages zijn taai, tenzij je plezier beleeft aan het lezen van paginalange beschrijvingen van etiketten van apparaten. Dat als onderdeel van de terugblik op het leven als winkelier van één van de bewoners die daarin handelde en waarin een flink aantal van die artikelen wordt beschreven; inclusief etiketten en garantietermijnen.
Of je moet lol beleven aan alle manieren waarop de naam Cinoc kan worden uitgesproken; het blijken er twintig te zijn. Of je moet het boeiend vinden om paginalange opsommingen te lezen van artikelen die door de jaren heen in het gebouw zijn achtergelaten door de bewoners.

En nog zo het een en ander dat uitnodigt tot diagonaal lezen.

Maar wel illustratief

Tot zover het chagrijn. Want je kunt er ook anders naar kijken. Natuurlijk is dit meestal bepaald niet interessant, maar het illustreert wel wat zich voordoet in de levens van een groep mensen die iets tamelijk willekeurigs met elkaar delen: het gedurende een deel van het leven bewoner zijn van hetzelfde appartementencomplex.

Het zijn de verhalen over de bewoners die het meest boeien. Beschrijvend, zonder uitzondering, dat dan weer wel. Ofwel vooral buitenkant, de binnenkant van de mensen blijft een raadsel.
De meeste van die verhalen zijn interessant, als verteller doet Perec dit bijzonder goed en een hoge mate van creativiteit kun je hem niet ontzeggen. Enkele voorbeelden ter illustratie:

De bedrogen bedrieger(s)

Eén van de bewoners is in het verleden op het spoor gekomen van een bijzondere, zeer oude vaas. Hij vermoedt dat deze bijzonder veel waard zal zijn. Hij biedt de bezitter enorm veel geld en er komt een transactie van die met heel veel luister wordt omgeven. De volgende morgen blijkt hij te zijn opgelicht. Raadselachtig genoeg lijkt hij er nauwelijks over in te zitten. Waarom wordt later duidelijk als er een bericht opduikt over de arrestatie van een groep mensen die met vals geld probeerden te betalen.

De zin(loosheid) van het leven

Er is één persoon die min of meer de rode draad vormt in Het leven een gebruiksaanwijzing, genaamd Bartlebooth. Hij heeft zich voorgenomen om in twintig jaar tijd precies vijfhonderd aquarellen te maken. Niet om deze tentoon te stellen, maar om er puzzels van te laten maken door een medebewoner, Gaspard Winckler.
Bartlebooth zet vervolgens deze puzzels weer in elkaar en wil volgens een bepaald procedé bereiken dat het weer op een aquarel lijkt, zonder naden. Waarna vernietiging volgt.

Dit lijkt zinloos. Tot je er wat langer over nadenkt, want in hoeverre wijkt dit bijzondere gedrag af van het dagelijkse leven van de meeste mensen. Is dit echt zo veel zinlozer dan dag in dag uit hetzelfde werk doen of je dagen te vullen met hobby’s die vooral bedoeld zijn als tijdverdrijf? Of in het hier en nu: de dagen te zien omvliegen door een overdadig gebruik van sociale media? Je kunt het je afvragen, een antwoord is niet zomaar te geven en zal niet voor iedereen hetzelfde zijn.

Origineel, experimenteel, met een paar maren

Het zijn dergelijke verhalen die in fragmenten worden opgedist die het lezen van Het leven een gebruiksaanwijzing meestal zeer de moeite waard maken. Helaas zijn ze niet allemaal interessant, soms zelfs wel erg vergezocht, te bedacht.
Daarnaast blijft het beperkt tot de buitenkant en is er niet of nauwelijks sprake van gevoelens. Het enige moment waarop dat wel zo is betreft de passage waarin Perec filosofeert over wat resteert als bewoners en gebouw voltooid verleden tijd zijn.

Dat bij elkaar maakt dat het mij niet geheel heeft kunnen overtuigen, niettegenstaande de grote bewondering die resteert voor het grote verteltalent en de originaliteit van Perec en deze experimentele compositie.

——

Titel	Het leven een gebruiksaanwijzing
Auteur	Georges Perec
Vertaling van	La Vie mode d’emploi
Vertaler	Edu Borger
Uitgeverij en jaar	Arbeiderspers 2016
Pagina’s	574
ISBN	9789029506

 

Titel: Het leven een gebruiksaanwijzing
Auteur: Georges Perec
Genre: Roman
Uitgever: Arbeiderspers
Uitgave datum: 2016
Uitvoering: Hardcover
Pagina’s: 574
Vertaler(s): Edu Borger
ISBN: 9789029506