Driemaal is scheepsrecht
Als een historicus een half afgemaakte stamboom van zijn familie in handen krijgt dan is de kans groot dat er iets in hem wordt wakker gemaakt. Dat gebeurde bij Dirk Wolthekker, naast historicus ook politicoloog en onderzoeker. Bij het aanvullen van de ontbrekende familieleden stuitte hij op een naam van een onbekende oudtante, Roelfina. De naspeuringen naar wat van haar geworden is heeft hij verwerkt in Verre verwachtingen.
Roelfina is geboren in 1872 in Groningen. Het laatste wat van haar was terug te vinden was een trouwakte uit 1897. Zij bleek met de handschoen te zijn getrouwd met ene Thomas le Clercq die destijds in Pretoria woonde. Het is een naam die ongemakkelijke associaties oproept, maar dat lijkt ten onrechte. Zij blijkt te zijn overleden in 1950 en in Nederland waren alle herinneringen aan haar vervaagd.
De speurtocht naar het leven van Roelfina
Door een gelukkig toeval komt Wolthekker in contact met een heel ver familielid dat ook met stamboomonderzoek bezig is. Deze man was ook op Roelfina gestuit. Vanaf dat moment waas er een aanknopingspunt en kon hij aan de slag met het reconstrueren van haar levensloop.
In hoofdlijnen. Roelfina ging ook naar Zuid-Afrika en zij ontmoette daar haar man die, heel romantisch, trouwringen had gemaakt van een zilveren muntstuk. Daarbij maakte hij gebruik van de machines van de spoorwegmaatschappij waar hij werkte. Zij bleven daar niet lang. Na de boerenoorlog werden zij verdreven. Met hun kind gingen zij terug naar Nederland, maar niet voor lang. De tweede emigratie ging naar Amerika maar dat was nog sneller voorbij. Roelfina vond de hitte in Texas ondraaglijk en na enkele maanden waren zij weer terug.
Driemaal blijkt scheepsrecht. Zij konden in Nederland nauwelijks werk vinden. Van de broer van Thomas vernamen zij dat er in Chili een stuk grond beschikbaar kwam en zonder te aarzelen vertrokken zij weer. Ditmaal voorgoed, maar ook nu was het niet gemakkelijk om een bestaan op te bouwen. Zij liepen tegen allerlei problemen aan maar terugkeren was geen optie. Het geld, van een legaat dat zij stomtoevallig bij het vertrek uit het weeshuis had meegekregen, was op.
Vreemdelingen in een ver land
Deze speurtocht in Verre verwachtingen is interessant, zonder meer. Het wordt nog interessanter als je het doortrekt naar de tegenwoordige tijd. Dan zie je volop analogieën. Zij waren in feite economische vluchtelingen die alle schepen achter zich verbranden in de hoop op een beter bestaan elders. Dat viel niet mee, uitbuiting was de gewoonste zaak van de wereld.
Zij werden door de lokale bevolking met de nek aangekeken, ook in Chili en dat is in dat geval nog goed te begrijpen ook. Inburgeren ging maar moeizaam. In Chili troffen zij meerdere bekenden uit Pretoria en zij klitten bij elkaar. De taal, Spaans, heeft Roelfina nooit geleerd. Thuis spraken zij een mengelmoesje gesproken van Nederlands, Afrikaans en een beetje Spaans. Dat komt bekend voor toch?
Zij bleven min of meer vreemdelingen in het verre Chili. Het lukte het stel om een bestaan op te bouwen, maar het waren eerst de in Chili geboren zoons die erin slaagden om zich als Chileens te beschouwen. De tweede generatie, ook een bekend fenomeen.
Het vlot leesbare Verre verwachtingen is in meerdere opzichten interessant. Voor zover er een geromantiseerd beeld bestaat van emigranten uit die tijd wordt dat in dit boek wel aan diggelen geslagen. Wolthekker is er goed in geslaagd om het leven van een onbekend familielid te reconstrueren. Door gebruik te maken van interessante details is het levendiger dan je op het eerste gezicht zou denken. De scepsis die ik vooraf had, want wat moet je nou met een zoektocht naar een onbekend en in wezen onbelangrijk persoon, heeft Wolthekker wel weten weg te nemen.
Non-fictie
Balans
2021
Paperback
304
9789463821650
