Liefde en geweld
Met je debuut de prestigieuze Booker Prize winnen. In 2020 overkwam dat de Schotse auteur Douglas Stuart met Shuggie Bain. Twee jaar later is de opvolger verschenen, Mungo. Het heeft er alle schijn van dat Stuart dicht bij zichzelf is gebleven. Net als de gelijknamige hoofdpersoon heeft hij te maken gehad met een verslaafde vrouwelijke ouder die je met geen mogelijkheid moederlijke eigenschappen kunt toedichten en homoseksuele geaardheid in een homofobe omgeving.
Onmogelijke liefde
Mungo kent twee verhaallijnen die elkaar afwisselen. In het begin lijken zij los van elkaar te staan, maar naar het einde toe kruipen zij steeds meer naar elkaar toe. De ene heet ‘De mei erna’, de andere ‘De januari ervoor’. Aan het chronologische begin maken we kennis met Mungo, een gevoelige jongen die niet past in de gewelddadige omgeving waarin hij opgroeit. Zijn moeder kreeg als puber haar eerste kind en binnen korte tijd volgden er nog twee. Kort daarop werd zij weduwe. ‘Mo-Ma’ is altijd kind gebleven, niet in staat om op te voeden en geregeld laat zij haar kinderen in de steek als zij weer eens met een schimmige man heeft aangepapt. Als zij thuis is, hebben zij ook niets aan haar. Zij heeft meer op met de fles.
Het is eerder zo dat Mungo voor haar moet zorgen dan andersom. Hij krijgt hierbij enige steun van zus Jodie. Aan zijn oudere broer Hamish heeft hij niets. Die is, jong als hij is, zelf al vader van twee kinderen. Net als zijn moeder is hij vooral met zichzelf bezig en met het hoog houden van zijn gewelddadige reputatie als aanvoerder van de Billy Boys, een straatbende die behalve stelen en slopen uit is op keiharde confrontaties met het katholieke deel van Glasgow.
Het is geen wereld voor tedere gevoelens en waarin liefde kan bloeien, zeker niet voor iemand van hetzelfde geslacht. En laat nou juist dat hetgeen zijn dat met Mungo gebeurt. Op prachtige wijze beschrijft Stuart de ontluikende liefde tussen hem en de gevoelige duivenhouder James. Extra complicatie: James is ook nog eens katholiek. Deze liefde vormt het scharnierpunt tussen beide verhaallijnen.
Mungo moet man worden
In die kleine gemeenschap kan die liefde niet onopgemerkt blijven. De ontdekking daarvan leidt tot excessief geweld en kort daarop wordt Mungo op pad gestuurd. Het leek zijn moeder wel een goed plan om hem met twee vage kennissen van de anonieme alcoholisten op visweekend te sturen naar een afgelegen meer in de Schotse hooglanden. Die twee zouden wel even een man maken van Mungo. De bedoeling hiervan is hartstikke fout, de opzet ook en de gevolgen zijn verschrikkelijk. Wat deze jonge knaap in dat weekend meemaakt is hartverscheurend.
In bijna alles overtuigend
Beide verhaallijnen zijn ijzersterk. De rauwe achterbuurt in Glasgow waarin Mungo is opgegroeid is geloofwaardig beschreven. De vriendschap van Mungo en James die meer wordt dan dat is heel gevoelig zonder sentimenteel te worden. Het dilemma waar Mungo mee te maken krijgt, de met geweld afgedwongen loyaliteit aan zijn broer en diens criminele kliek en zijn onmogelijke liefde, komt prachtig uit de verf. Niets dan lof. Die geldt ook dat visweekend dat dramatisch verloopt maar heel anders afloopt dan je zou verwachten.
Halverwege is er wel een fase waarin het verhaal dreigt te verzanden. Er zijn even geen nieuwe ontwikkelingen, alleen de fundamenten van het verhaal worden verstevigd. Dat lijkt te lang te duren maar precies op tijd volgt dan de versnelling. Naar het einde toe moet je af en toe naar adem happen, de spanning neemt toe en de ontwikkelingen gaan ineens razendsnel.
Het enige dat niet sterk is dat zijn de dialogen met straattaal. Die overtuigen niet altijd en zijn afwisselend irritant of lachwekkend. Een voorbeeld:
“’Ik had ‘m nie kennen tegenhouden. Ik heb ‘t wel geprobeerd, maar hij is nooit helemaal van mijn geweest, nie echt. We hokten nog maar een half jaar toen-ie werd neergestoken.’”
De uitspraak doet aan straattaal denken, maar het idioom niet. In dergelijke passages hebben alle zinnen een kop en een staart. Als je dan toch de taal van de straat op papier wilt zetten dan passen daar een ander woordgebruik en zinsbouw beter bij.
Het is het enige smetje op een verder bijzonder indrukwekkend boek. Mungo is een ijzersterke roman over een onmogelijke liefde in een gewelddadige, liederlijke en verderfelijke omgeving.
Roman
Nieuw Amsterdam
2022
Paperback
399
Kitty Pouwels, Josephine Ruitenberg
9789046829417
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.
Klinkt heel treurig, Jan. Wat betreft het storende gebruik van niet kloppende straattaal is dat echt te wijten aan de kunde van de vertaler, lijkt me zo.
Dat is het ook maar het is wel verrekte mooi verteld. Of het aan de vertalers ligt kan ik niet beoordelen, daarvoor zou ik moeten kijken naar het origineel, maar ik kan het ook niet uitsluiten.