Thriller van het jaar vermomd als prachtige roman
Zijn bloedige plan van Graeme Macrae Burnet is een boek dat de nodige twijfel oproept. Is het een thriller of zou je het beter een literair werk kunnen noemen? Is het fictie of non-fictie of een mengvorm, faction? Tijdens het lezen kun je alle vragen evenzogoed met ja als met nee beantwoorden, maar één ding staat als een paal boven water: het is prachtig!
In het gehucht Culduie, dat amper enige tientallen zielen telt, heeft de 17-jarige Roderick Macrae een drievoudige moord gepleegd. Het kan ook (deels) als doodslag worden betiteld want in hoeverre er sprake is van voorbedachten rade blijft, in weerwil van de titel, een onbeantwoorde vraag.
Zijn bloedige plan is opgezet als een mengvorm van feit en fictie. Het begint met een aantal documenten die op de zaak betrekking (zouden) hebben. Het gevolg, het grootste deel van het boek, beschrijft de periode uit het leven van de hoofdpersoon, die vooral gaat over zijn jeugd en eindigt met de gepleegde misdaad. Het slotgedeelte bestaat uit een weergave van de rechtszaak die eindigt met het vonnis van de jury.
Roderick, kortweg Roddy, woont met zijn vader en drie broers en zussen in het kleine gehucht. Zijn moeder is gestorven. Vader is pachter van een armetierig stuk land dat te veel opbrengt om te sterven en te weinig om van te leven. Om geld in het laatje te brengen doet Roddy af en toe wat klusjes en één daarvan loopt niet goed af. Voortaan wordt hij met scheve ogen bekeken door rest van de dorpsbewoners.
Het wordt er voor hen niet gemakkelijker op als de dorpstiran de “verkiezingen” wint en rentmeester wordt. Deze Lachlan de brede, de bijnaam slaat op zijn postuur, misbruikt zijn machtspositie en heeft het vooral gemunt op het gezin. Allerlei grote en kleine pesterijen hebben tot gevolg dat Roddy’s vader steeds meer in zijn schulp kruipt. Tot er een moment komt dat de pesterijen te veel worden en Roddy het niet meer kan aanzien.
Zijn bloedige plan draait niet zozeer om een spannend plot, het is geen verhaal waarin een misdaad moet worden opgelost. Het is een prachtige schets van het leven in een klein boerengehucht in het Schotland van rond 1870. Het verschil tussen rangen en standen wordt bijzonder fraai beschreven, de arrogantie houding van de adel is soms stuitend. De tirannie en het selectieve machtsmisbruik van de rentmeester en zijn hulpjes en hoe de bevolking zich dat (noodgedwongen) laat aanleunen is cruciaal in het verhaal. De beklemmende sfeer die dat oproept weet de auteur goed over te brengen.
Roddy is een impulsieve jongeman. Zijn beslissingen neemt hij op intuïtie zonder oog te hebben voor de gevolgen. Het is interessant om een deel van het verhaal uit zijn perspectief te volgen en dan bijvoorbeeld tijdens de rechtszaak te bemerken dat het beeld dat je van hem hebt hem aan het wankelen wordt gebracht door de getuigen. Planmatig of impulsief, om die vraag draait de rechtszaak vooral.
In hoeverre kan er sprake zijn van een plan bij iemand die vooral impulsief handelt? Ofwel: dekt de titel de lading?
Zijn bloedige plan is goed geschreven, de aandacht verslapt geen moment. De vernuftige opzet zorgt ervoor dat je constant blijft twijfelen aan het fictieve gehalte van het verhaal. En toch knaagt er iets. Het is in mijn ogen nauwelijks vol te houden dit een thriller te noemen. Het is wel een geslaagde roman, maar de dragende elementen, zoals de beschrijving van de beklemmende sfeer in het dorp, de experimenten met de vorm en het verloop van de rechtszaak, zijn vakkundig gebracht doch kunnen niet tippen aan wat andere auteurs op die onderdelen hebben gepresteerd.
Maar het staat buiten kijf dat Zijn bloedige plan een goed boek is en zeer zeker de moeite van het lezen waard is.
Zijn bloedige plan
Roman, thriller
Hollands Diep
2017
E-boek
304
Anne Jongeling
Het jaar is 1869. Een gewelddadige drievoudige moord in een afgelegen gemeenschap in de Schotse Hooglanden leidt tot de arrestatie van een jongeman genaamd Roderick Macrae.
De memoires van de hand van de beklaagde maken het glashelder dat hij schuldig is aan de misdaad, maar het is aan de beste juristen en doktoren in het land om vast te stellen wat hem tot zulke brute daden heeft gedreven. Is hij ontoerekeningsvatbaar? Enkel de overtuigingskracht van zijn advocaat staat tussen Macrae en de strop.
Graeme Macrae Burnet heeft een fascinerend en origineel verhaal afgeleverd over de wispelturige aard van de waarheid, zelfs als de feiten glashelder lijken te zijn. Zijn bloedige plan is een intrigerende literaire thriller, gesitueerd in een woest en grimmig landschap waarin macht volkomen arbitrair wordt uitgeoefend.
