Harnas van Hansaplast – Charlotte Mutsaers


De dunne grens tussen waarheid en verzinsel

Een passage in Harnas van Hansaplast van Charlotte Mutsaers heeft nogal wat stof doen opwaaien. Tijdens het leegruimen van de woning van haar overleden broer stuit zij op een grote verzameling kinderporno. Wat de verteller daarmee heeft gedaan viel niet in goede aarde. Hoe dan ook, de aandacht op dit boek was gevestigd, doel bereikt denk je dan. Maar is het niet eerder een voorbeeld van de vage grens tussen feit en fictie, een grens die zij vaker opzoekt in haar nieuwste roman?

Het is 29 december 2001 als Berend, de broer van de auteur, dood wordt aangetroffen. De alarmbellen gaan af als Berend de telefoon niet opneemt op het vaste afgesproken wekelijkse tijdstip. Het was het enige contact dat hij nog onderhield met zijn zussen. De bange vermoedens worden bewaarheid. De kluizenaar van net eenenvijftig, eenzaam, eigenaardig en eigenzinnig, intelligent en onaangepast, is dood.

De zussen krijgen enkele maanden de tijd om het huis leeg te ruimen, het ouderlijk huis waarin beiden ook zijn opgegroeid. Het wordt een hels karwei. Het grote huis is overvol, een enorme puinhoop, gevuld met spullen die uiteenlopen van nutteloos tot waardevol, in materieel en in immaterieel  opzicht. Het is niet zozeer het materiaal, het zijn vooral de herinneringen die onder de dikke lagen stof vandaan komen waar Harnas van Hansaplast over gaat.

De waarde van herinneringen

Je kunt je afvragen wat herinneringen waard zijn, vooral als het gaat om voorvallen die al lang geleden hebben plaatsgehad. Hoeveel scherpe randjes zijn er door verloop van tijd afgesleten? Hoeveel herinneringen zijn niet op de een of andere manier vervormd geraakt? Hoeveel daarvan is niet meer dan interpretatie?

Deze vragen komen niet expliciet aan de orde in Harnas van Hansaplast. Maar impliciet wel. Een intelligent mens als Charlotte Mutsaers lijkt mij zeer goed in staat om te beseffen wanneer strafrechtelijke en morele grenzen worden overschreden. Juist het voorbeeld van de aangetroffen en vervolgens verkochte kinderporno, althans volgens het verhaal, lijkt een manier om duidelijk te maken hoe dun de grens is tussen feit en fictie, waarheid en herinnering. Het is een spel met de grenzen, een spel dat het boek beheerst, een spel dat door iedereen wordt gespeeld bij wie herinneringen worden opgeroepen.

Het zorgt voor een boeiende leeservaring. Ongetwijfeld zal een groot deel op waarheid berusten en spreken feiten voor zich, maar veel is ook gekleurde invulling door de auteur. Die trouwens weer goed op dreef is en met de van haar gekende absurdistische en eigenzinnige vertelstijl een mengeling van emoties oproept. Deze lopen uiteen van droefenis over de treurige opkomst van welgeteld vier personen bij de uitvaart van de kluizenaar, tot vrolijkheid over de bij vlagen absurdistische manier waarop Mutsaers een en ander beschrijft, tot woede en walging over wat zij ziet in de afbeeldingen van de aangetroffen kinderporno.

Tegenstrijdige gevoelens

Harnas van Hansaplast, op zichzelf al een interessante titel die in het boek wordt verklaard, is een bijzonder boek. Als je houdt van de karakteristieke stijl van Mutsaers is het volop genieten. Het is een verhaal dat tegenstrijdige gevoelens oproept. En het is een verhaal waarbij je telkens moet beseffen waar de grens ligt tussen werkelijkheid en verzinsel. En dat laatste is wat mij betreft één van de kenmerken van interessante literatuur.

 

 

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.