Krakatiet – Karel Čapek

Sterke thematiek

De vulkaan Krakatau ligt in Indonesië en is vooral bekend om de bijzonder zware uitbarsting van 1883. De kracht van de uitbarsting wordt geschat op vier keer de sterkte van de tot nu toe zwaarste tot ontploffing gebrachte atoombom. Voor meer informatie hierover, lees dit artikel op Wikipedia.
De vooral in eigen land beroemde auteur Karel Čapek (1880 – 1938) heeft de titel van zijn boek Krakatiet hieraan ontleend.

Een geluk bij een ongeluk?

Prokop is scheikundig ingenieur en is vooral goed in het uitvinden van explosieve stoffen. Als een nieuwe uitvinding hem bijna de kop kost heeft hij meteen de naam voor het uiterst krachtige en explosieve goedje: Krakatiet. Hij komt zwaargewond op straat terecht en hij wordt opgevangen door Tomeš. Een geluk bij een ongeluk, want deze heer redt hem weliswaar het leven maar hij zorgt er ook voor dat het leven van Prokop vanaf dat moment ingrijpend verandert.

Deze Tomeš is er de oorzaak van dat de uitvinding van Prokop bekend wordt. Hij weet Prokop een deel van de formule te ontfutselen en ziet kansen. Het wekt de belangstelling van machtsbeluste types die maar wat graag de beschikking zouden willen hebben over de substantie met zijn vernietigende kracht. Maar Prokop is de enige die de formule in zijn geheel kent. Prokop wordt opgejaagd wild en men schuwt geen middel in het gevecht om over diens kennis te kunnen beschikken. Hij is zich maar al te zeer bewust van de mogelijke gevolgen en geeft zich niet zomaar gewonnen.

Vooruitziende schrijver

Krakatiet illustreert op fraaie wijze hoe weinig scrupules de lieden kennen die achter Prokop aan zitten. Het streven naar meer macht toont het lelijke gezicht van machthebbers. Het is ook een roman die weer eens blijk geeft van de voorspellende gaven van deze auteur. Hij heeft in een eerder werk het fenomeen robot bij het grote publiek bekend gemaakt. In Krakatiet voorziet hij de ontwikkeling van een explosief met een enorme kracht en straling, jaren voordat de eerste atoombom er is.

Voor een deel komt deze thematiek overeen met zijn Oorlog met de salamanders (1936), ook een maatschappijkritische roman waarin vooruit wordt geblikt naar onheilspellende ontwikkelingen. Er is wel een verschil. In Oorlog met de  salamanders is duidelijk te merken dat Čapek zich heeft ontwikkeld als auteur; dat boek is explicieter in zijn kritiek en is speelser van opzet.

Sterke en matige passages wisselen elkaar af.

In Krakatiet wisselen ijzersterke en helaas ook minder sterke passages elkaar af. De stijl van Čapek is in dit boek nogal luchtig waardoor je de impact van hetgeen Prokop overkomt wellicht niet goed op waarde schat. Hij wordt achtervolgd, opgesloten, geïntimideerd en soms ook probeert men hem met veel geld zover te krijgen dat hij zijn geheimen prijsgeeft.
Prokop probeert van alles om uit handen te komen en te blijven van deze duistere types wat geregeld tot kolderieke taferelen leidt. Soms grappig, zoals de persoonlijk bewaker die nooit meer dan een paar meter bij hem vandaan blijft, soms ronduit flauw.

Een groot deel van Krakatiet gaat ook over de verliefdheden van de hoofdpersoon. Het past goed binnen het verhaal maar af en toe is het een overdaad aan lyrisch liefdesproza. Dat had wat mij betreft wel iets minder gemogen. Het houdt op, leidt af en is wat mij betreft lang niet altijd boeiend genoeg.

Krakatiet is al met al een boeiende geschiedenis met interessante thematiek en weer een proeve van de vooruitziende blik van deze schrijver, maar de uitvoering heeft mij niet in alle opzichten kunnen bekoren.

Meer informatie over dit boek: