Kan niet waar zijn!

Die gedachte spookt constant door je hoofd bij het lezen van Gestolen leven van Adam Johnson. Het speelt zich af in een wereld waarin het dagelijks leven heel anders is dan wat wij kennen. Zo anders dat het soms op een nachtmerrie lijkt en dan weer op een klucht die is verzonnen door iemand met een heel dikke duim. Tot je het interview leest aan het einde met collega-auteur Richard Powers en beseft dat het aannemelijk is dat het dichter bij de waarheid ligt dan dat het allemaal bij elkaar verzonnen is.

Een korte weergave van de inhoud is niet nodig, de tekst op de achterflap, zie deze link, volstaat al om het verhaal samen te vatten zonder onnodig veel weg te geven.

Vervreemdend, krankzinnig en onvoorstelbaar wreed

Het is nauwelijks mogelijk om alle idioterie te illustreren die je in Gestolen leven tegenkomt. Neem de titel, die is op meerdere manieren op te vatten. De belangrijkste persoon neemt de identiteit over van de grootste rivaal van Kim Jong-il om de vrouw te kunnen redden van wie hij denkt te houden. Wat hij daarvoor moet uitspoken kun je gerust beschouwen als het stelen van een leven.
Hij kent haar echter alleen als actrice in films waarvan de scenario’s uiteraard door de Geliefde Leider zelf zijn geschreven. Haar gezicht is ooit door iemand als onderdeel van het volwassen worden op zijn borst getatoeëerd.

Het stelen van het leven, de identiteit, is dagelijkse praktijk. Dienaren van de overheid martelen overtreders, en dat ben je al heel gauw, op gruwelijke wijze en fabriceren vervolgens een levensverhaal dat compleet verzonnen is maar waar je wel voor tekent voordat je wordt gedood.
Er zijn meer varianten.

Wreedheid en marteling beheersen het dagelijks leven. Mensen kunnen van de straat worden geplukt om ingezet te worden om voor onbepaalde tijd gedurende zestien uur per dag te helpen bij de oogst. Kinderen die een ijsje denken te halen worden van de straat gehaald en met een beetje pech zien de ouders ze nooit meer terug. Vrouwen die weduwe zijn geworden en aantrekkelijk genoeg worden geacht kunnen worden “gekocht” door de hoogste bieder. Mannen worden gedwongen om nietsvermoedende mensen van stranden in Japan te plukken om te dienen als gijzelaar van het morbide regime.
En zo zou je nog wel even kunnen doorgaan.

Lastig leesbaar en tegelijk bijna hypnotiserend

Enerzijds is Gestolen leven een bijna hypnotiserend boek. Je blijft lezen, je wilt weten hoe het verder gaat en uit een vreemdsoortige vorm van belangstelling ben je benieuwd naar alle gekkigheid die Johnson je voorschotelt.

Anderzijds leest het niet zo makkelijk, het is tamelijk inspannend. Dat komt natuurlijk doordat dit leven zo vreemd is dat je op vrijwel elke pagina indrukken opdoet die moeten bezinken.
Het eerste deel is de verhaallijn nog min of meer chronologisch. Deel twee is ingewikkelder opgezet. Verhaallijnen lopen aanvankelijk los van elkaar, soms heb je wat omschakeltijd nodig, en soms ben je ineens in de droom of de herinnering van de hoofdpersoon van dienst. Daar doorheen loopt als een soort rode draad het Geweldigste Noord-Koreaanse Verhaal uit de Geschiedenis.
Aan het eind komen deze verhaallijnen prachtig bij elkaar. Die rode draad fascineert dan weer omdat het een hele eigen versie geeft van wat er “echt” is gebeurd. Alles om de Geliefde Leider te behagen.

Gestolen leven is een prachtig boek over een heel merkwaardig land waar alles anders is dan wij kennen. Voor de inwoners is dat anders, zij weten niet beter. Of zoals de hoofdpersoon zegt tijdens een staatsbezoek:

“Als je in mijn land bent klopt alles heel duidelijk. Het is de meest ongecompliceerde plek ter wereld.”

En zo heeft iedereen zijn eigen waarheid.