Wat is de mens zonder het dunne laagje beschaving?
De stad der blinden van Jose Saramago begint met een man die in zijn auto voor het verkeerslicht staat te wachten en merkt dat hij plotseling blind is geworden. Hij raakt in paniek en kan niet meer rijden. Een man stapt in zijn auto en brengt hem naar een oogarts, vervolgens steelt deze man zijn auto.
De oogarts onderzoekt hem maar constateert dat zijn ogen intact zijn. Hij staat voor een raadsel.
Al snel blijken er meer gevallen van blindheid te zijn. In eerste instantie betreft dit de mensen die als eerste in contact zijn geweest met de eerste blinde, zoals de autodief en de oogarts, doch al snel neemt het epidemische vormen aan.
De regering raakt in paniek en weet geen andere oplossing dan de blinden in quarantaine te plaatsen, een soort gevangenis, onder zeer strenge bewaking door het leger. De vrouw van de oogarts besluit met haar man mee te gaan, ook al is zij niet blind. Al snel groeit zij, als enige ziende, daardoor uit tot de leidsvrouw van een groep blinden.
De regering bemoeit zich niet met hen, het enige waarin zij voorziet is het sturen van voedselpakketten en elementaire medicatie.
Het boek beschrijft vervolgens de degeneratie van de mens: sanitair is niet schoon te houden wat tot enorme vervuiling leidt en er ontstaat gaandeweg een steeds heviger strijd om de beschikbare middelen. Het boek is ook een soort sociaal experiment: het beschrijft de groepsvorming van mensen die noodgedwongen een slaapzaal delen, maar ook de onderlinge strijd tussen de verschillende groepen die steeds heviger wordt en de mens in razende vaart doet afglijden naar wezens die elke vorm van beschaving zijn kwijtgeraakt.
De groep weet onder leiding van de vrouw van de oogarts uit de gevangenis te ontsnappen en slaagt erin om na vele omzwervingen terug te keren naar het huis van de oogarts. Korte tijd later blijkt het zicht weer terug te keren, doch hoewel de wereld uiterlijk gezien hetzelfde is gebleven, is de blik op die wereld en de medemens een heel andere dan voorheen.
Het motto van De stad der blinden is: “Wie ogen heeft die kijke. Wie zien kan neme waar”. Er is blijkbaar enerzijds heel weinig voor nodig om het dunne laagje beschaving van de mens af te krabben, anderzijds is daarvoor wel het zware middel van tijdelijke blindheid nodig.
Jose Saramago heeft in 1998 de Nobelprijs voor de literatuur in de wacht gesleept. De stad de blinden is een van zijn meest geprezen werken.
De stijl van het boek is bijzonder: interpuncties worden op een niet gangbare manier gebruikt, zinnen zijn soms pagina’s lang.
Eigennamen gebruikt Saramago niet, door de blindheid verdwijnen rangen en standen, alsof hij daarmee wil benadrukken dat elk mens in wezen gelijk is en het leven in de kern niet meer is dan een overlevingsstrijd.
De stad der blinden is een indrukwekkende roman die op een bijzondere manier is geschreven en op schrijnende en overtuigende wijze laat zien hoe snel mensen kunnen afglijden naar uiterst primitieve wezens.
De stad der blinden
Roman
Meulenhoff
1998
Paperback
304
Harrie Lemmens
Een rij auto’s staat te wachten voor een rood stoplicht. Als het licht eindelijkop groen springt, trekt de eerste auto niet op, tot groeiend ongenoegen vande automobilisten erachter. Als ze het portier opentrekken, treffen ze eenwanhopige bestuurder aan, die alleen maar kan uitbrengen dat hij van hetene op het andere moment blind is geworden.
Deze openingsscène is de katalysator van een reeks verbijsterendegebeurtenissen, die algauw apocalyptische vormen aanneemt. Deblindheid blijkt besmettelijk: al snel ziet een groot gedeelte van de bevolkingvan Lissabon niets meer. Alle slachtoffers worden in een ziekenhuisgeïsoleerd. Binnen korte tijd spelen zich daar verschrikkelijke taferelen af,die de vraag naar goed en kwaad haast ondraaglijk actueel maken.
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.