Het lied van de vlakten – Kent Haruf

Verkeerde keuze

Van dit boek van Kent Haruf had ik stomtoevallig de Engelse, getiteld Plainsong, en de vertaalde versie, Het lied van de vlakten, in huis. Ik was in de Engelse versie begonnen, maar omdat het boek langzaam op gang kwam en ik mijn energie ook voor andere dingen nodig had, kwam ik er niet in. Na zo’n dertig pagina’s ben ik in de Nederlandse versie verder gegaan. Dat was niet zo’n goede beslissing. Het lukte daardoor wel om in het verhaal te komen, maar de irritatie over de vertaling begon helaas de overhand te nemen. Kom ik op terug.

Synopsis

In Holt, een klein plaatsje in Colorado, moet een highschoolleraar zijn twee zoontjes noodgedwongen alleen opvoeden nadat hun moeder zich eerst terugtrekt in een depressie, en vervolgens helemaal verdwijnt uit hun leven. In hetzelfde stadje wordt een tienermeisje door haar moeder het huis uit gezet omdat ze zwanger is. Aan de rand van de stad leiden twee oudere vrijgezellen een boerenbedrijf zoals ze dat altijd hebben gedaan. Als de levens van deze mensen samenkomen, ontstaat er iets dat meer is dan de som der delen: een bepaalde visie op het leven, en op de stad en het landschap die hen binden. Een nieuwe, merkwaardige familie is geboren.

Mijn indruk

Het vrij trage, maar interessante Het lied van de vlakten, komt langzaam op gang. Prima, je leert de mensen goed kennen en de omgeving waar het zich afspeelt, net als de sfeer op het uitgestrekte, dunbevolkte platteland. Het bevat genoeg boeiends en het is mooi geschreven. Het centrale thema zou je communicatie kunnen noemen, of in ieder geval het onvermogen daartoe. De teruggetrokken moeder van de twee zoontjes communiceert nauwelijks in die paar hoofdstukken dat zij aanwezig is. Haar man staat er alleen voor en heeft ook te kampen met matig ontwikkelde communicatieve vaardigheden. Het tienermeisje Victoria en haar moeder maken geluid tegen elkaar, maar praten kun je het niet noemen. De twee vrijgezelle boeren hebben een prima verstandhouding en hebben geen woorden nodig. Dat wordt schrijnend als de zwangere Victoria bij hun intrekt. Zij hebben geen idee wat zij tegen haar moeten zeggen. Op een avond beginnen zij dan maar over het boerenbedrijf. Wonderwel komt er een gesprek op gang en ontstaat een band.

Er is een persoon die de verbindende factor is: Maggie Jones. Zonder dat zij nadrukkelijk in beeld is, regelt zij van alles. Zij zorgt ervoor dat de anderen verder kunnen, maar bovenal: zij is het verbale smeermiddel. Zij kan moeiteloos met de anderen overweg, zonder zich als een allemansvriend te gedragen en zij zorgt ervoor dat mensen met elkaar “leren praten”.

De vertaling

Het is niet mijn gewoonte om hierover iets negatiefs te zeggen, maar nu kan het niet anders. Ter illustratie een paar zinnen kort op elkaar:

“En toen vielen ze …. Guthrie liet de jongen los en toen bewerkten vader en zoon hem samen, sloegen hem in elkaar, terwijl hij probeerde zich om te draaien. Toen ze stopten rende mevrouw Beckman naar voren en schopte hem in zijn rug. Guthrie rolde naar voren en toen ze uithaalde om weer te schoppen greep hij haar voet.”

Even verderop:

“Toen liepen haar ogen zonder waarschuwing vol.”

Toen, en toen, en toen, toen. Als het je eenmaal opvalt is het onmogelijk om het niet meer niet te zien. Het gebruik van toen is niet altijd te voorkomen, maar in deze mate is het onnodig onbeholpen en tamelijk armoedig. Gelukkig is het niet in het hele boek zo, maar toch. Er is meer. Zinnen lopen te vaak niet lekker en dat zorgt ervoor dat het in vertaling niet altijd lekker leest. Jammer, maar het is niet anders.

Lesje geleerd?

Van de meeste Nederlandse vertalers heb ik een hoge pet op, dat is een. Het tweede is dat ik het mezelf gemakkelijk maak en toch maar voor de vertaling kies als het gaat om Engelse en Duitse boeken, terwijl ik die talen goed genoeg beheers om het in de originele taal te lezen. Terwijl 2023 alweer aardig opschiet, kom ik toch nog met goede voornemens:

• Als het zo uitkomt, moet ik toch maar wat vaker voor het origineel gaan. Dan kost het soms maar wat meer inspanning.
• Ik ga dit boek in het Engels herlezen. Het is het waard, het heeft sowieso genoeg te bieden voor een tweede lezing.
• Hierbij ga ik mij vooral richten op de bijzondere rol van Maggie Jones, de tamelijk onzichtbare maar ook onmisbare figuur in Het lied van de vlakten. Zonder haar zou het heel wat mensen minder zijn vergaan.

Mocht er twijfel over bestaan: Het lied van de vlakten, of liever Plainsong, is wel een prachtig verhaal en het maakt nieuwsgierig naar de volgende delen van deze korte reeks.