Drijfzandliefde
Een eigenschap van drijfzand is dat als je erin vast bent geraakt het geen zin heeft om je er met geweld aan te ontworstelen. Het gevolg daarvan is dat je er alleen maar vaster in komt te zitten. Dit kenmerkt ook de verhouding van de hoofdpersoon in Een dwaas verliefd van Junichiro Tanizaki tot het subject van zijn liefde.
Weerloos slachtoffer
Jõji Kawai is een eenzame ingenieur van zevenentwintig. Zoals hij zelf zegt een boertje van buten, wel een gedisciplineerde werker met onberispelijke manieren. In het café waar hij geregeld komt, werkt sinds kort een jonge serveerster, Naomi. Ze lijkt op Mary Pickford, een beroemd actrice in de tijd waarin Een dwaas verliefd is geschreven. Dat was 1924 en het verscheen als feuilleton in de krant, die daar voortijdig mee stopte vanwege de ophef die het veroorzaakte. Tanizaki heeft het daarna nog wel voltooid en in 1925 werd het in boekvorm uitgebracht.
Hij valt voor Naomi met haar haast westerse uiterlijk. Haar overigens voor Japanners ongewone naam betekent in Japanse karakters zoiets als Grote Schoonheid, in dit geval een treffende naam, aldus Jõji. Het duurt niet lang en hij weet haar, met instemming van haar familie, zover te krijgen dat ze bij hem intrekt. Als een soort Pygmalion werkt hij aan haar met als doel haar te perfectioneren. Dat lukt aardig, maar wat hij niet wil zien, is dat zij langzamerhand degene is die de touwtjes in handen neemt door haar geraffineerde spel dat van hem een weerloos slachtoffer maakt.
Een paar jaar later is zij uitgegroeid tot een losbandige vrouw die relaties heeft met vele mannen. Intussen heeft zij hem financieel uitgekleed. Als hij zich dat eindelijk realiseert is het te laat. Wat hij ook probeert, het drijfzand waarin hij terecht is gekomen, doet zijn werk.
Omstreden maar prachtig
Een dwaas verliefd is de eerste grote roman van Tanizaki. Deze ‘Lolita in Tokio’ werd door conservatieve lezers en de censuur als een schandaalverhaal gezien, mede omdat veel Japanse meisjes zich spiegelden aan Naomi en zich net zo gingen gedragen.
Het was ook de tijd dat Japan langzaam begon te verwesteren, een ontwikkeling die Tanizaki in dit boek subtiel heeft verwerkt. Het was blijkbaar allemaal net wat teveel voor het Japan van toen. Het kon niet verhelpen dat het een groot succes werd en de start van een carrière waarin Tanizaki zou uitgroeien tot een van de grootste Japanse schrijvers.
In zijn verhelderende nawoord licht vertaler Jacques Westerhoven toe dat het autobiografische elementen in zich heeft en hij vertelt over de ontstaansgeschiedenis van dit boek. Het morele dilemma dat dit onderwerp oproept, wordt daarin eigenlijk vooral versterkt. Tanizaki was bepaald geen heilige om het maar zachtjes uit te drukken.
Los daarvan, Een dwaas verliefd is wel een prachtige, goed vertelde geschiedenis waarin de auteur zijn hoofdpersoon en en passant de Japanse samenleving op satirische wijze op de korrel neemt. Het mooiste is wel het geraffineerde spel dat Naomi speelt en hoe dit sluwe, manipulatieve kreng het karakter van haar schepper vernietigt.
Literatuur
Atlas Contact
2024
Paperback
284
Jacques Westerhoven