Minder overtuigend dan gehoopt
Aan het begin van de 16e eeuw beleefde Engeland een turbulente periode. De gebeurtenissen uit die periode zijn al door velen beschreven. Hilary Mantel heeft met haar bekroonde roman Wolf Hall erover geschreven vanuit een ander perspectief. Of dat wat toevoegt aan de reeds bekende feiten is de vraag, maar een gedurfde poging is het zeker.
De feiten uit die periode mogen bekend worden verondersteld, daarom alleen maar even aangestipt. Koning Henry VIII was getrouwd met Katherine van Aragon. Uit dit huwelijk zou geen zoon kunnen worden geboren. De koning raakte in de ban van Anna Boleyn en deed er alles aan om het huwelijk te ontbinden om vervolgens met Anna Boleyn te kunnen trouwen die hem mogelijk wel een mannelijke troonopvolger zou kunnen schenken. Dit stuitte op bezwaren vanuit Rome, toen nog overheersend in Engeland. Om zijn zin te krijgen zat er maar één ding op: de Roomse verordening naast zich neerleggen. Het markeerde het begin van de neergang van het katholicisme in Engeland en de breuk met Rome.
De wegbereider was Thomas Cromwell, een man van lage komaf. Na omzwervingen op het vasteland van Europa keerde hij in 1525 terug naar Engeland. Hij trad in dienst bij de machtige kardinaal Wolsey. Deze bleek een belangrijk obstakel in de vervulling van de wens van Henry VIII. Toen hij als hindernis uit de weg was geruimd kwam de weg vrij voor Cromwell. Langzaam maar zeker vergrootte hij zijn invloed en werd hij degene die de weg plaveide voor Henry VIII.
Het verhaal in Wolf Hall wordt vooral verteld vanuit Cromwell. Mantel blijft heel dicht bij de feiten maar heeft er wel een romaneske draai aan gegeven. Rechtstreeks, maar ook via anderen, maken wij de gebeurtenissen mee aan het hof en in de persoonlijke omgeving van Cromwell. Het schetst een ontluisterend beeld van een wereld vol van machinaties, gekonkel, kuiperij, achterbaks gedrag, gewetenloos gemanipuleer en nog veel meer onfrisse gedragingen.
Wolf Hall is een boek waar je de aandacht bij moet houden, door het gekozen perspectief en het karakter van de hoofdpersoon blijven veel gebeurtenissen en personen nogal op afstand. Echt meeleven met iemand is hierdoor niet makkelijk en mede hierdoor verslapt de aandacht met enige regelmaat. Aan het taalgebruik van Mantel ligt dat niet, dat is zeer goed verzorgd.
Ondanks het interessante perspectief, het interessante inkijkje in een ronduit cynische wereld en het meesterlijke taalgebruik van Mantel heeft Wolf Hall mij niet geheel kunnen overtuigen. Een aantal kanttekeningen:
- De personages blijven nogal afstandelijk. Inleven in iemand is nauwelijks mogelijk, slechts een enkeling lijkt op iemand van vlees en bloed.
- Ik heb een bijna fysieke afkeer van machinaties, gekonkel en list en bedrog alleen maar om macht te verkrijgen en te vergroten. Het hoort bij de wereld, het hoort noodzakelijkerwijs ook bij boeken en is te verdragen zolang het onderdeel is van het verhaal. Dat is in Wolf Hall niet het geval, het IS het verhaal.
- Cromwell komt niet uit de verf als een geheel geloofwaardig personage. Uit wat hij denkt zou je met wat goede wil kunnen opmaken dat hij over een zekere mate van empathie beschikt, althans dat is wat Mantel de lezer wil doen geloven. Maar dat doet zij weinig overtuigend. Het resultaat is dat Cromwell de mensen om zich heen met enige sympathie lijkt te bejegenen en de wereld met welwillendheid tegemoet treedt. In werkelijkheid is hij een gewetenloze manipulator die alles en iedereen uit de weg ruimt voor meer macht. Een man die dat nastreeft denkt en doet anders dan Cromwell in dit boek.
- Wolf Hall toont een bonte stoet aan personages. Helaas zitten daar teveel onbelangrijke figuren bij. Als voorbeeld moge dienen de monnik Luca Pacioli, de uitvinder van het dubbel boekhouden. Hij en zijn werk worden enkele keren ten tonele gevoerd maar zijn feitelijk betekenisloos en hadden zonder het verhaal te schaden kunnen worden weggelaten.
Hierdoor is Wolf Hall niet helemaal de leeservaring geworden waarop ik gehoopt had en heeft het mij minder bekoord dan verwacht.
Historische roman
Signatuur
8 november 2012
Paperback
672
Ineke Willems
Zoon van een brute smid, homo universalis, politiek genie, omkoper, mannetjesputter en charmeur: Thomas Cromwell. In zijn niet te stuiten opmars naar de macht heeft hij al heel wat regels van een rigide klassenmaatschappij gebroken, en als het moet breekt hij er nog wat meer. Cromwell staat op uit de puinhopen van persoonlijke rampspoed - het verlies van zijn jonge gezin en van kardinaal Wolsey, zijn geliefde leermeester - en behendig vindt hij zijn weg naar en door het koninklijk hof, waar man is wolf to man. Tegen alles en iedereen in is hij bereid Engeland te hervormen naar Henry's wensen.
Wolf Hall is een superieure roman waarin Cromwell en zijn tijdgenoten worden neergezet op een manier die de beperking van het historische verhaal volledig ontstijgt.
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.