De orde van de dag – Éric Vuillard

 

Eigen interpretatie van de werkelijkheid?

De orde van de dag doet voorkomen alsof het de mythevorming van enkele cruciale gebeurtenissen in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog ontmantelt. Éric Vuillard schrijft het op alsof hij er zelf bij is geweest. De tekst op de achterflap en verschillende ronkende teksten in de media moeten doen geloven dat dit een herschepping van de werkelijkheid is. Er zijn twee indicatoren die een andere richting op wijzen. Het boek wordt aangeduid als NUR 301 ofwel literaire roman (NUR 301) en zwaarwegender: de volledige afwezigheid van welke bronvermelding dan ook.

 

De twijfel over het waarheidsgehalte begint al in de eerste zinnen:

 “De zon is een koude ster. Haar hart, ijsnaalden.”

Als een eerste zin de toon zou moeten zetten voor de mate van ironie dan kun je hieruit concluderen dat die wel heel hoog moet zijn. Want letterlijk genomen is die bewering klinkklare nonsens. Dat behoeft verder geen betoog.

Een belangrijke bijeenkomst

Vuillard behandelt een aantal gebeurtenissen. Hij opent met de bijeenkomst van vierentwintig Duitse industriëlen die met gebruik van enige intimiderende tactieken ertoe zijn gebracht om financieel bij te dragen aan de versteviging van de fundamenten van de NSDAP. Het moment na een enthousiasmerende toespraak van Göring, vlak voordat Hitler zijn entree maakt, beschrijft hij als volgt:

“Er golfde een goedkeurende beweging door de verzamelde gasten.”

Niet de mooiste zin, maar Vuillard doet het voorkomen alsof hij er zelf bij is geweest. Exemplarisch, want dat doet hij gedurende het gehele boek. Nogal suggestief, het was een besloten bijeenkomst, maar wel de manier waarop hij de topfabrikanten wil neerzetten.

Morele kwesties

Goed, dit voor het betrouwbaarheidsgehalte van De orde van de dag. Het is ook nogal storend dat Vuillard de morele kwestie op tafel legt, overigens zonder het met zoveel woorden te zeggen. Natuurlijk, het is niet fris wat er toen is gebeurd, maar je kunt je afvragen of deze heren ook maar een vermoeden konden hebben van wat daarop zou volgen. Een oordeel vellen met terugwerkende kracht is vrij gemakzuchtig.

Maar kijk naar de huidige toestand in de wereld. Is het nu echt zo veel beter gesteld met de ethiek van topfabrikanten en wereldleiders? Lijkt mij niet. Je hoeft bijvoorbeeld alleen maar te kijken naar de gevolgen van de wapenleveranties door de westerse industrie, betaald met oliedollars. Neem alleen al de dramatische toestand in Jemen. Is dit wel het moment om een moreel oordeel te vellen over wat er zich toen heeft afgespeeld? Vuillard oordeelt wel, gezien zijn toon en de gekozen bewoordingen, maar zet het niet in een bredere context.

 Er zijn andere gebeurtenissen die uitgebreid aan bod komen. Hij gaat in op het bezoek van Von Ribbentrop aan Chamberlain aan de vooravond van de Anschluss. Vuillard maakt er een mooi verhaal van, maar zonder vermelding van betrouwbare bronnen is het niet veel meer dan speculeren wat hij doet. Hetzelfde geldt voor wat er kort daarop in Oostenrijk plaatsvond, de moeizame “bezetting” door de Duitse troepen. Vuillard wijt het vooral aan de matige kwaliteit van het legermaterieel. Tja, Europa heeft aan den lijve ondervonden hoe het daarmee was gesteld. Andere mogelijke oorzaken noemt hij niet.

Winnaar van prestigieuze prijs

Dit boek is bekroond met de prestigieuze Prix Goncourt. Als literaire roman is het nauwelijks geslaagd te noemen; daarvoor zit het te dicht op de werkelijkheid. Stilistisch is het niet altijd fraai. Morele kwesties opwerpen zonder deze in context te plaatsen is te gemakkelijk. Dat het een overtuigende en ironische  ontmanteling is van genoemde gebeurtenissen is nogal dubieus gezien het ontbreken van verwijzingen naar betrouwbare bronnen en verantwoording.

De orde van de dag, ja, de titel is geslaagd. Want wat in dit boek wordt beschreven zou ook zomaar in het heden kunnen plaatsvinden; en misschien gebeurt dat ook. Wat dat betreft is de wereld er in een eeuw tijd niet veel op vooruit gegaan.

De orde van de dag
Éric Vuillard
Literatuur
Meulenhoff
2018
Hardcover
143
Liesbeth van Nes
9789029092708
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.