Toch de moeite waard
Roberto Bolaño heeft 2666 niet helemaal kunnen voltooien. In de laatste maanden van zijn leven, hij was toen ziek, zag hij dat al aankomen. Hij wilde dat de vijf delen waaruit dit dikke boek bestaat als losse delen zouden verschijnen. Na zijn dood besloten erfgenamen en de door hemzelf aangewezen “schatbewaarder” anders. Uit respect voor de literaire waarde is het toch als één geheel uitgebracht. Na lezing kun je je afvragen of dat de doorslaggevende overweging is geweest. Niet alle delen zijn even sterk en de vraag is of lezers onderweg niet zouden zijn afgehaakt als het in losse delen zou zijn uitgebracht. Met een boek als één geheel ben je wat sneller geneigd je door de minder boeiende passages heen te “worstelen” en deze voor lief te nemen.
Vijf delen, maar …
Waarom deze titel, 2666? Er zijn wel wat suggesties gedaan: verwijzingen naar passages in eerdere werken, een verwijzing naar een bijbelboek.
Misschien is deze wel de meest voor de hand liggende, een passage uit een eerder werk, Amulet:
“2666, een vergeten begraafplaats onder een dood of ongeboren ooglid, het emotieloze traanvocht van een oog dat, omdat het iets wilde vergeten, uiteindelijk alles is vergeten.”
Dat dit boek nogal emotieloos is geschreven terwijl er veel gebeurt dat alle aanleiding geeft tot emoties is misschien wel een duidelijke aanwijzing. Soms is het maar beter om veel te vergeten.
Het deel van de critici
Dit zijn vier literaire critici die elkaar gevonden hebben in hun bewondering voor de mysterieuze schrijver Benno von Archimboldi. Zij komen in contact met diens uitgever en tijdens een seminar met iemand die zegt met Archimboldi bevriend te zijn. Hij zou hem in Mexico hebben getroffen. Mede dankzij andere geruchten en signalen denken zij dat deze auteur zich in het Mexicaanse Santa Teresa ophoudt. Hun reis erheen is echter vruchteloos.
Behalve die zoektocht is het “liefdesleven” van deze drie mannen en één vrouw een belangrijk thema. Uiteindelijk ontwikkelt zich dat als iets met één been, twee daarom vechtende honden en een derde.
Dit deel is het meest luchtige. Bolaño veroorlooft zich wat frivoliteiten, zoals bijzondere namen: Lützelflüh, Theophrastus Bombastus von Hohenheim, een zeer trage uitgever met de naam Schnell.
Het deel van Amalfitano
Dit is het kortste deel. Amalfitano is een merkwaardige professor filosofie die terechtkomt op de universiteit van Santa Teresa. Hij is vooral bezorgd om zijn dochter Rosa, bang als hij is dat zij wordt vermoord, het lot van veel vrouwen in die periode in die stad. Het is voor het eerst dat langer wordt stilgestaan bij dit schokkende fenomeen. Verder is dit niet een erg interessant gedeelte.
Het deel van Fate
Fate is een Amerikaanse journalist die voor een marginale krant werkt. Terwijl het niet tot zijn interesses behoort komt hij bij toeval terecht in het ranzige wereldje van het profboksen in de marge. Het geeft een boeiend inkijkje in een verder vreselijke wereld.
Maar eigenlijk draait dit deel om iets anders: Fate belandt in Mexico en verneemt van de vrouwenmoorden. Hij wil zich daar liever in verdiepen maar zijn baas staat hem dat niet toe. Onder andere via Rosa Amafitano weet hij toch een interview te arrangeren met ene Klaus Haas, de man die is opgepakt en gearresteerd op verdenking van (enkele van) de moorden.
Het deel van de misdaden
Misschien wel het hart van 2666.
In dit deel komt nogal veel aan de orde. De feitelijke, gortdroge opsomming van telkens weer nieuwe vondsten van stoffelijke overschotten van vermoorde vrouwen in en om Santa Teresa. Het is gruwelijk, de vrouwen zijn veelal vaginaal en anaal verkracht, mishandeld, verminkt en uiteindelijk gedood. Het vereist een sterke maag en het is misschien maar goed ook dat Bolaño voor een kale opsomming van de feiten heeft gekozen. Tegelijk werkt het ook afstompend. De eerste beschrijving schokt, de tweede al iets minder, tot je op een gegeven moment denkt: oh ja, weer één.
Vermoedelijk heeft hij dit bewust zo gedaan omdat dit op de goedwillende onderzoekers dezelfde uitwerking heeft.
Het geeft ook een goed beeld van de toestand bij de Mexicaanse politie. Er zijn er niet veel bereid om echt goed onderzoek te doen .Bovendien is dat nauwelijks te doen door de enorme hoeveelheden slachtoffers. Maar Bolaño laat ook doorschemeren dat er mogelijk meer achter de lakse houding zit: mogelijke verdachten ontspringen de dans, iets met afkomst en invloed.
Eigenlijk komt het maar wat goed uit dat zij een relatieve buitenstaander als Klaus Haas menen te kunnen linken aan een aantal zaken.
Het deel van Archimboldi
Het slotstuk gaat over de schrijver Archimboldi. Het is niet diens echte naam. De man is in 1920 in Duitsland geboren. Hij heeft de naweeën van de Eerste Wereldoorlog gevoeld en komt als jonge provinciaal terecht aan het Oostfront. Een groot deel gaat over wat hij in de oorlog meemaakt en hoe hij vervolgens op tamelijk slinkse wijze weet te ontkomen als Duitsland de oorlog heeft verloren.
Na de oorlog heeft hij een affaire met een barones die hij uit het verleden kent en die inmiddels is getrouwd met een uitgever, Bubis, die uit het eerste deel. Hij begint aan een tweede carrière: schrijver. Hoewel zijn boeken nauwelijks iets doen en ook niet lovend worden ontvangen ziet de uitgever veel potentie in hem. Zijn voorschotten worden steeds hoger, het succes steeds kleiner.
Het eindigt met enkele onthullingen die licht werpen op een aantal zaken die in voorgaande delen aan bod zijn gekomen. Er blijkt een band te zijn tussen deze auteur en de van moord verdachte Klaus Haas.
… een geheel?
De vijf delen wisselen nogal qua onderwerp, sfeer en intensiteit. De vraag is of bundeling tot een geheel achteraf een voor de hand liggende keuze zou zijn. Deels kan dat bevestigend worden beantwoord. Er zijn verschillende elementen en personen die in meerdere delen voorkomen en terugkeren. Het meest in het oog springt daarbij de plaats Santa Teresa en de vele vrouwenmoorden. Maar er zijn ook subtielere motieven, zoals het boek dat omgekeerd aan een waslijn hangt. Tamelijk bizar, het komt enkele keren terug.
In de laatste tientallen bladzijden legt Bolaño verbanden tussen verschillende personen die in verschillende delen een rol hebben gespeeld. Er is onmiskenbaar een zekere samenhang.
Toch is dat wat magertjes. De delen verschillen veel van elkaar qua onderwerp, sfeer, personen en handeling. Zo veel dat de delen probleemloos als losse delen kunnen worden gelezen. Niet alle delen hebben mij kunnen bekoren en eerlijk gezegd zou ik niet weten of ik alles zou hebben gelezen als het niet in één band zou zijn verschenen. De som der delen is niet altijd minder dan het geheel.
Hoewel ik mijn bedenkingen heb bij enkele delen, delen die ik als los boek misschien links zou hebben laten liggen, overheerst het positieve: 2666 heeft, ondanks de vele gruwelen, heel veel “moois” te bieden.
Literatuur
Meulenhoff
2009
Hardcover
1070
Aline Glastra van Loon, Arie van der Wal
Meulenhoff
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Prestatie, Jan, je hebt het boek uit! Interessante recensie. Ik ga er maar niet aan beginnen.