Over de waarheid en andere ongemakken
Een serie van drie novelles over waargebeurde, beruchte rechtszaken wordt gezien als het meesterwerk van Janet Lewis (1899 – 1998). De vrouw van Martin Guerre is het eerste van die reeks, die als gemene deler heeft dat ze gaan over indirect bewijs (cases of circumstantial evidence). Het is geschreven in 1941, het verhaal begint in 1539. De omstandigheden en de sfeer zijn gedateerd, deze zaak zou met de mogelijkheden van nu niet meer zo kunnen verlopen. Het doet er niet veel toe, indirect bewijs is nog steeds van niet te onderschatten belang, maar het draait vooral om de vraag of je de waarheid wel moet willen kennen.
Een leven lang de vrouw van
Het verhaal draait om Bertrande de Rols en Martin Guerre. Ze zijn vrijwel tegelijk geboren. In de wieg is hun toekomstige huwelijk al beklonken. Bertrande zal haar leven lang De vrouw van Martin Guerre zijn. De twee families wilden hiermee een slepende vete beëindigen. Het duurt dan nog elf jaar voordat zij “eindelijk” trouwen, een heel bijzondere huwelijksceremonie. Als Bertrande 14 is dan trekt zij bij Martin en zijn familie in. Natuurlijk is er dan nog geen sprake van een band, maar de twee groeien in de loop der tijd wel naar elkaar toe. Na een paar jaar wordt hun eerste kind geboren.
Om de volgende stap van Martin Guerre te begrijpen is het goed om een beeld te hebben bij de verhoudingen in die tijd. Kinderen blijven kinderen zolang vader leeft. Het is een vorm van lijfeigenschap waarbij, ongeacht leeftijd, de vader overheersend is en waarbij lijfstraffen niet ongebruikelijk zijn.
Martin is eigenwijs en heeft zo zijn eigen ideeën over landbewerking. Als hij één van zijn plannen ten uitvoer brengt weet hij dat het beter is om even uit de buurt te blijven van zijn vader. Hij besluit een weekje weg te gaan om de voorzienbare straf te ontlopen en vader te tijd te geven om tot bedaren te komen. Het worden acht jaar.
Betrande heeft intussen de moed opgegeven en heeft zich verzoend met haar lot. Tot “Martin” ineens weer opduikt en het proces van gewenning weer opnieuw kan beginnen.
Dilemma’s en gewetensnood
Dit alles is de aanloop naar een bijzonder fascinerend vervolg. Na een tijdje sluipt de twijfel over de identiteit van de teruggekeerde persoon erin bij Bertrande. Zij staat daarin vrijwel alleen, maar wie zou het nou het beste kunnen beoordelen? Zij of de rest van de gemeenschap?
Stel dat Bertrande gelijk heeft dan heeft zij een doodzonde begaan door het bed te delen met een ander dan haar eigen man. Het knaagt aan haar geweten en de pastoor moet uitkomst bieden. En wat te denken van het kind dat zijn vader nooit heeft gekend en nu ineens een vader heeft.
De twijfels laten ook hun sporen na bij de familie en de rest van de gemeenschap. Verhoudingen komen op scherp te staan, de scheidslijnen lopen dwars door alles heen. Maar alles draait om de grote vraag: is het wel verstandig om de waarheid te willen kennen of kun je je beter erbij neerleggen dat die nooit kan worden achterhaald?
Smaakt naar meer
Janet Lewis heeft dit proces heel precies en met veel inlevingsvermogen vastgelegd. De gewetensnood bij Bertrande is voelbaar, de worsteling over wat haar te doen staat is mooi beschreven. De processen die volgen met hun krakkemikkige bewijsvoering en rechtspraak is enorm fascinerend.
De vrouw van Martin Guerre is een prachtig verhaal over een waargebeurde zaak. Janet Lewis heeft een geslaagde poging gedaan om de sfeer van eeuwen geleden op het Franse platteland tot leven te wekken. De belangrijkste personages komen goed uit de verf maar het zijn toch vooral de twijfels en de dilemma’s van Bertrande die tot de verbeelding spreken.
Het is te hopen dat de andere delen van die reeks snel zullen volgen!
Roman
Cossee
2020
Hardcover
176
Paul van der Lecq
9789059369238
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.