Tragikomische ineenstorting
Het is 1919. Het Britse Koninkrijk heeft te maken met onrust in de verste uithoeken van het imperium, maar ook om de hoek is er van alles aan de hand. In Ierland had Sinn Féin de verkiezingen gewonnen. De leden weigerden zitting te nemen in het Britse parlement en riepen de onafhankelijkheid uit. Van een gewapende onafhankelijkheidsstrijd kwam het niet, dat zou een kansloze zaak zijn, wel waren er allerlei (gewapende) acties. Tegen die achtergrond speelt Onlusten van J.G. Farrell, waarmee hij de Lost Man Booker Prize won.
Tegenvallend weerzien
De hoofdpersoon in Onlusten is Brendan de S. Archer die zijn diensttijd heeft voltooid en zijn ontslag heeft genomen. Zijn rang behoudt hij en vrijwel iedereen noemt hem dan ook de majoor. Tijdens een eerder verlof heeft hij zich min of meer verloofd en hij vertrekt naar Ierland om haar terug te zien en haar als bruid op te eisen. De majoor komt terecht in een eens indrukwekkend, mondain hotel waarvan haar vader, de aftakelende aristocraat Spencer, de uitbater is.
Dat hotel heet het Majestic en is bij zijn aankomst al heel wat van zijn grandeur kwijtgeraakt. De bovenste verdieping is vrijwel onbewoonbaar vanwege lekkages. Er huizen katten die zich niet laten verjagen en later zijn ook de ratten een ware plaag. De majoor mag zelf een kamer uitzoeken van Spencer, maar het is niet veel soeps. De kamer die hij kiest stinkt vreselijk, beddengoed is er niet, maar de majoor is wel wat gewend geraakt in zijn diensttijd.
Het weerzien wordt ook niet wat hij ervan had verwacht. Ondanks de vele hartstochtelijke brieven is de ontvangst koel, zijn verloofde negeert hem vrijwel compleet. Later wordt duidelijk wat er met haar aan de hand is.
Het hotel gaat zienderogen achteruit, gesymboliseerd door de M van Majestic die van de gevel valt, wat niet meer wordt hersteld. Spencer heeft wel wat anders aan zijn hoofd. Terecht of onterecht, maar hij is vooral druk doende om zich te wapenen tegen de shinners (aanhangers van Sinn Féin).
De ineenstorting is totaal
Het ligt er dik bovenop dat het hotel symbool staat voor het Britse Koninkrijk dat zijn beste jaren achter zich heeft. Datzelfde geldt voor de meeste bewoners van het hotel. Dat zijn grotendeels dames van gevorderde leeftijd die hun dagen vullen met roddels en het spelen van whist. De paar kinderen die er rondlopen, vervelen zich te pletter, verkleedspelletjes zijn de grootste bron van vermaak.
Interessant in Onlusten is de rol van de majoor. Zijn verblijf zou kortstondig zijn, maar door de rol waarin hij zich laat duwen, komt hij niet meer weg. Spencer zadelt hem aanvankelijk op met kleine klusjes, later wordt dat zoveel dat hij degene is die het hotel (wat daarvan over is) draaiende houdt. Het tekent de slome sukkel. Hij laat zich afwijzen door zijn “verloofde”, hij laat zich voor het karretje spannen van Spencer en ook op het gebied van de liefde blijkt hij een slome dromer. Je vraagt je af hoe zo iemand ooit de rang van majoor heeft kunnen bereiken.
Het hoogtepunt van Onlusten is het jaarlijkse bal. Hoewel de staat van het hotel het eigenlijk niet meer toelaat, gaat het toch nog een keer gebeuren. Nog een keer wil de vergane glorie alles oppoetsen met het diner als ultiem hoogtepunt. Het laat zich raden dat de boel daarna op heroïsche wijze te gronde gaat.
Mooi, komisch, maar soms ook traag
Onlusten is een prachtig verhaal, met de aftakeling van hotel Majestic als metafoor voor het Britse Koninkrijk dat zijn dagen van glorie achter zich heeft moeten laten.
Het is niet een boek dat heel vlot leest. Dat ligt vooral aan de tijd die Farrell neemt om zijn verhaal te doen. Hij heeft veel aandacht voor details, meestal treffend, soms net even te veel van het goede. Dat geldt ook voor de onderlinge verhoudingen. Neem de majoor die zich inbeeldt dat hij verliefd is op een jongere vrouw. De sukkel vat allerlei signalen verkeerd op, droomt heel wat af over een gezamenlijke toekomst, maar hij komt van een wel heel koude kermis thuis. Het is meestal prachtig om te lezen, maar het had hier en daar wel wat minder gemogen.
Dat wordt evenwel alleszins goedgemaakt door de tragikomische ontwikkelingen. De majoor is een heerlijk suf karakter. De manier waarop Farrell de aftakeling van het hotel beschrijft is prachtig. Hardop lachen is er niet bij, maar de spottende glimlach is nooit ver weg.
Het is oorspronkelijk geschreven in 1970 en door uitgeverij Manuzio, prima vertaald door Rob van der Veer, in 2022 uitgebracht. Door de perikelen vanwege de Brexit is Onlusten in sommige opzichten verrassend actueel.
Literatuur
Manuzio
2022
Paperback
506
Rob van der Veer
9789492600486
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.