Niet erg geslaagde uitvergroting van de werkelijkheid
Veel toekomstromans hebben als gemene deler dat de beschreven toekomst niet iets is om naar uit te zien. Op De dag van de Opritsjnik van Vladimir Sorokin is dat zeker van toepassing. Sorokin is in Rusland een bekende verschijning, in Nederland is hij nauwelijks bekend. Dit boek heeft vast niet gezorgd voor een grotere bekendheid alhier en om eerlijk te zijn snap ik dat wel.
Gewoon een dag op “kantoor”
Het speelt in 2028. Rusland heeft zich van het westen afgekeerd, alleen de levering van energie zorgt voor een connectie die de Russen naar believen kunnen misbruiken. Het is volledig in zichzelf gekeerd maar heeft wel banden met China aangehaald om gebruik te maken van daar ontwikkelde technologische snufjes. Het regime is gebaseerd op een streng-orthodoxe religie. Er is een almachtige heerser, iets minder machtige onderknuppels en een knokploeg die alles en iedereen uit de weg ruimt als er verdenkingen zijn van “wederspannigheid.”
De titel, De dag van de Opritsjnik, zegt het al. Het is de benaming van die knokploeg en dit boek beschrijft een “gewone” werkdag. De eerste opdracht van de dag is een routineklus. Andrei Danilovitsj Kribbe gaat op pad met zijn Mercedev waarop dagelijks aan de voorkant een verse afgehakte hondenkop wordt aangebracht. Iedereen gaat angstvallig uit de weg bij het zien van de kenmerken van deze Opritsjnik.
Een welgestelde man van aanzien moet uit de weg worden geruimd. Na gedane arbeid is de beloning dat de leden van de knokploeg de vrouw mogen verkrachten op volgorde van belangrijkheid. De hoofdpersoon is als eerste aan de beurt. De persoon die tot dan een mooie vrouw wordt vervolgens gedood. Het huis en alle andere bezittingen gaan in rook op.
De dag vult zich met andere taken en aan het eind is er dan de echte beloning. Die bestaat uit een soort designerdrug, gouden steurtjes, gevolgd door een orgie waarin de mannelijke leden van die groep elkaar in alle gaten nemen en laten nemen. En dan naar huis, bijtanken voor een nieuwe dag.
Over de top
Het is volledig over de top en dat lijkt precies de bedoeling te zijn van Sorokin. De dag van de Opritsjnik is een uitvergroting van de werkelijkheid. De ongebreidelde macht van een potentaat, genadeloze afrekeningen met alles wat afwijkt en wat niet in het straatje past, een select groepje geprivilegieerden, de ongekende en schaamteloze brutaliteit van de machthebbers.
Het geweld is zo buitensporig dat films van Quentin Tarantino daarbij verbleken. Die films hebben echter nog wel iets esthetisch en zijn in zekere zin nog wel als humoristisch te beschouwen. Dat is in dit boek niet zo. Deze uitvergroting werkt bij mij niet op de lachspieren. Het enige dat wel verdienstelijk is dat is dat Sorokin een eigen stijl hanteert, speelt met vertelvormen en er een eigen idioom op nahoudt.
Het Rusland van de laatste decennia toont een zorgwekkende ontwikkeling. Die werkelijkheid uitvergroten is prima. Een dystopische toekomst beschrijven ook. Doordat het op deze manier is gedaan, zonder enige vorm van subtiliteit, zonder humor of die door mij niet als zodanig is herkend slaat het wat mij betreft de plank mis.
Roman
Douane
2015
Hardcover
232
Gretske de Haan, Annelies de Hertogh
9789072247841
