Over tirannie – Timothy Snyder en Nora Krug

 

Waardevolle lessen

De toch verrassende uitslag van de verkiezingen in de Verenigde Staten in 2016 vormde de aanleiding voor historicus Timothy Snyder om een lijst op te stellen van aanbevelingen. Het werden er twintig die hij aanvankelijk alleen op zijn facebookpagina plaatste. Het sloeg enorm aan, het werd wereldwijd bekend. Deze aanbevelingen heeft hij verder uitgewerkt met voorbeelden uit de geschiedenis. Het resultaat kwam in 2017 uit onder de titel Over tirannie, met als ondertitel Twintig lessen uit de twintigste eeuw. Vier jaar later verscheen er een herziene versie met illustraties van Nora Krug en allerlei ondersteunend beeldmateriaal. Het is onlangs in vertaling in Nederland uitgebracht.

Hoe kunnen dictaturen ontstaan?

Snyder grijpt terug naar de wordingsgeschiedenis van verschillende dictaturen in de twintigste eeuw. De belangrijkste voorbeelden zijn die van het nazisme en iets mindere mate het Stalinisme. Hij beschrijft hoe deze processen zijn verlopen. Voor de meeste Europeanen zal hetgeen hij beschrijft over de opkomst van het nazisme en hoe die aan de macht wisten te komen weinig nieuws bevatten. Het is wel een goede maar door zijn geringe omvang ook een erg beknopte samenvatting. Het is soms wel erg lange halen, snel thuis, maar dat is gezien de ontstaansgeschiedenis van dit boek niet vreemd.

Daar komt bij dat het primair voor Amerikaanse lezers geschreven is. Hij trekt de lijn door naar de Amerikaanse ontwikkelingen, overigens zonder nadrukkelijk de naam Trump te noemen. Maar dat het vooral over hem gaat is evident. Je zou de waarde van Over tirannie daarmee tekort doen. Het fenomeen is universeel. Ook in andere landen staan democratie en democratische ontwikkelingen onder druk. Inmiddels is er een flinke lijst te maken van landen waar zich dat voordoet, met als huidige uitschieter Rusland.

Waardevol en zeer relevant

Deze lessen zijn waardevol. Snyder laat zien hoe sluipend, bijna ongemerkt, een land kan worden omgevormd van een zekere mate van democratisch bestuur naar een dictatuur. De voorbeelden spreken tot de verbeelding. Het is bepaald geen droge kost omdat er tussendoor allerlei aansprekende en relevante citaten en andere uitspraken van vroegere wereldleiders, historici, filosofen en andere wetenschappers aan zijn toegevoegd. Twee voorbeelden van Wendell Phillips spreken mij zeer aan:

“Het manna van vrijheid voor het volk moet dagelijks worden geraapt, anders gaat het rotten.”

“Eeuwige waakzaamheid is de prijs van vrijheid.”

Tot hier gaat het alleen over het tekstuele gedeelte. Dat is persoonlijk. Ik ben niet zo van plaatjes en tekeningen, graphic novels en stripboeken zijn niet aan mij besteed. Geef mij maar tekst. Door het daarbij te laten zou ik Nora Krug enorm veel tekort doen. Haar karakteristieke illustraties verlevendigen niet alleen, zij maken de tekst sterker Ook de speelse vormgeving draagt daaraan bij. Zij spelen met opmaak en vormgeving en met de manier waarop tekst kan worden weergegeven. De combinatie hiervan maakt van Over tirannie niet alleen een leerzaam leesboek, maar ook een mooi kijkboek.

Tegen zo’n boek als dit kun je cynisch aankijken. Kwaadwillenden zouden dit als een handleiding kunnen beschouwen. Dat kun je als een compliment opvattten. Het betekent dat de inhoud van praktische waarde is. Het is beter om het van de positieve kant te benaderen. Over tirannie bevat wijze lessen en goede raadgevingen en is eigenlijk onmisbaar voor eenieder die de (geo)politieke ontwikkelingen wil kunnen begrijpen. Dat daar veel behoefte aan is maken de ontwikkelingen van de laatste tijd pregnant duidelijk.

Over tirannie
Timothy Snyder, Nora Krug
Non-fictie
Balans
2022
Paperback
128
Inge Pieters
9789463822084
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.