Migrant in het vaderland – Ineke van Geest


Het onrustige leven van een ontwortelde vrouw

Ineke van Geest is een jongedame die in 1936 is geboren in Nederlands-Indië, het land dat zij haar moederland noemt. In dat land voelde zij zich geborgen en veilig, op haar gemak in een land met veel ruimte, overweldigende groene vegetatie en wilde dieren.

Aan dat geborgen gevoel kwam al op jonge leeftijd een eind toen zij, samen met haar ouders, werd opgepakt en de laatste jaren van de oorlog moest doorbrengen in een jappenkamp. Van die periode herinnert zij zich vooral de angst en het geschreeuw van de overheersers, een periode die zij niemandsland noemt.

Het gezin overleefde het kamp en werd naar Nederland gerepatrieerd. Nederland noemt zij haar vaderland, het land van de ratio, studie, werken en carrière. Het land ook waar de gordijnen dicht zijn, de blik op de wereld beperkt en soms bekrompen is, en een gesloten karakter heeft wegens de rituelen en verborgen codes die voor een buitenstaander, iemand die niet in Nederland is geboren, moeilijk zijn te doorgronden.
Hoewel zij aan alle uiterlijke voorwaarden voldeed (en deels nog steeds voldoet), blank, blond en de taal goed beheersend, bleef Nederland een spookland waar zij zich nooit echt op haar gemak heeft gevoeld.

Zij beschrijft deze gevoelens in haar eerste boek, Migrant in het vaderland. Zij maakt daarin aan het begin duidelijk hoe dat ongemak zich manifesteert. Daarna neemt zij de lezer mee op een reis naar de plaatsen uit haar verleden en verder door Azië. Via haar geboortedorp, waarvan niets meer over is, reizen we naar de plaats waar het jappenkamp heeft gestaan en trekken we zo verder door Azië. Tijdens die reis maakt zij in haar gedachten regelmatig uitstapjes naar andere plaatsen die zij in het verleden heeft bezocht.

Het lijkt erop dat zij die reis vooral maakt om enerzijds met haar demonen af te rekenen en anderzijds bij zichzelf na te gaan of de zoektocht naar haar wortels iets kunnen wegnemen van de onrust en het ongemak dat haar dagelijkse leven beïnvloedt.
Hierbij maakt zij gebruik van een alter ego, Eva. Het doet vermoeden dat dit een truc is uit zelfbescherming, een middel waarmee zij kunstmatig afstand creëert tussen de herinneringen en de emoties.

Aan het einde van die reis kijkt zij terug op het chaotische einde van de tweede wereldoorlog. Deze ging naadloos over in de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, een misschien nog wel gevaarlijker en zeker chaotischer periode, een geschiedenis die in Nederland altijd onderbelicht is gebleven. De twijfelachtige rol van Nederland zal daaraan vermoedelijk debet zijn.

Migrant in het vaderland is een niet in alle opzichten even geslaagd boek, maar het geeft wel mooi weer hoe onrustig het leven en denken van een ontworteld mens kan zijn als die tegen wil en dank, met de oorlog als oorzaak, een leven moet leiden in een ver en vreemd land.

Migrant in het vaderland Boek omslag Migrant in het vaderland
Ineke van Geest
Non-fictie
Walburg Pers
18 februari 2015
Paperback
159

 

Het land waar ik geboren ben, Nederlands-Indië, noem ik mijn moederland. De groene overweldigende vegetatie, de kleurrijke wereld van vogels en dieren, de slingerende rivieren, de blauwe meren, watervallen, hoge bergen, de warmte, het aardse geven mij vertrouwde en koesterende gevoelens van het veelbelovende begin van mijn leven. In de bedding van het grootse en tegelijkertijd het intieme voelde ik me veilig en bemind.
Mijn vaderland, Nederland of zoals men in Indië zei "Holland", is het gebied voor de meer afstandelijke en rationele zaken, zoals opleiding, carrière en de verdere ontwikkeling van mijn leven.
Tussen die twee "landen" bevindt zich een niemandsland: het Jappenkamp, ofwel de kolonisatie door Japan van Nederlands-Indië. Hiermee veranderden de normen en waarden fundamenteel. De overheerser bepaalde de dagelijkse gang van zaken. Noch Indië noch Holland speelde daarin een rol. We verbleven ineens in Japan. Plotseling eindigde de veiligheid en het koesterende van mijn beginjaren. Ontberingen, wreedheden, vernederingen, voedselgebrek, ziektes, verveling, op mezelf teruggeworpen zijn vormden de wetten van dit tijdperk.
Toen de draad van mijn niet-oorlogse leven weer opgepakt kon worden, zat ik op de boot naar het mij onbekende vaderland, waar voor mij de chaos pas echt begon. Mijn verzonken Atlantis was ingeruild voor een door mij als boosaardig ervaren spookland. Hoewel blank en blond, de taal sprekend dwaalde ik in een diepe duisternis rond.
Migrant in het Vaderland. Van Nederlands-Indië via het Jappenkamp naar Holland vertelt het ontroerende verhaal van Ineke van Geest.

Share