Trein naar Pakistan – Khushwant Singh

Cover van Trein naar Pakistan door Khushwant SinghIn 2017 is het precies zeventig jaar geleden dat India en Pakistan van elkaar werden afgescheiden nadat de Britse kolonisatoren zich hadden teruggetrokken. Van de ene op de andere dag moesten moslims naar de ene kant, en hindoes naar de andere kant van de grens emigreren, met miljoenen slachtoffers aan beide kanten.
Die pijnlijke en vaak vergeten geschiedenis wordt verteld in de roman Trein naar Pakistan van Khushwant Singh. Een fascinerend en hartverscheurend boek.

Tijdloos verhaal. Helaas.

Nadat de Engelsen zich hadden teruggetrokken uit deze regio werd in 1947 Pakistan opgericht om de Indiase moslimbevolking een eigen staat te geven. De scheiding had zeer ingrijpende gevolgen: er kwam een grote volksverhuizing op gang van moslims die naar Pakistan vertrokken en (vooral) hindoes en sikhs die naar het Indiase gedeelte gingen. Het ging gepaard met veel bloedvergieten, miljoenen mensen zijn in die onrustige periode gedood. De Indiase schrijver Khushwant Singh (1915 – 2014) heeft in Trein naar Pakistan beschreven welke gevolgen dit had voor een voorheen gemoedelijk dorpje.

Het fictieve dorpje Mano Majra is gesitueerd in India aan de grens met Pakistan. Het is een vredig dorpje waar moslims, hindoes, sikhs en christenen samenleven. Dat verandert als de lokale weldoener wordt vermoord door een stelletje criminelen uit een naburig dorp. Het is de kleine crimineel Juggut Singh die hen herkent tijdens een nachtelijk afspraakje met zijn vriendin, een moslimmeisje. Op slinkse wijze weten de moordenaars hem de schuld in de schoenen te schuiven.
Hij kan zich niet verdedigen. Hij mocht het dorp niet verlaten, hij heeft geen alibi en hij is genoodzaakt om zijn vriendin te beschermen. Hij wordt opgepakt en belandt in de cel, tegelijk met Iqbal, een maatschappelijk werker die net is aangekomen en evenmin een alibi heeft.

Samenleving in vredig dorpje wordt verscheurd

Tijdens hun verblijf in de gevangenis verandert het dorpsleven dramatisch. De trein naar Pakistan die eenmaal daags op het station stopt bepaalt het ritme van de lokale bevolking. Op een kwade dag zorgt deze trein voor een scheuring. Anders dan op andere dagen stapt er niemand uit; de trein uit Pakistan zit vol lijken van hindoes. Het wordt de bevolking duidelijk als de “vage geur van schroeiend vlees” tot hen doordringt als de resten worden gecremeerd.
Het gevolg is dat de moslims door de hindoes uit het dorp worden verdreven en in een kamp terechtkomen. Er wordt een wraakactie op touw gezet met als inzet de moslims, de dorpsgenoten, die op de Trein naar Pakistan worden gezet.

Trein naar Pakistan is prachtig geschreven

Op indringende wijze beschrijft Khushwant Singh hoe deze wraakactie tot stand komt. De bevolking wordt opgejut en nadat de eersten hun aarzelingen hebben overwonnen komt er een grote groep tot stand die wel van zins is om hun steentje bij te dragen. Deze passages zijn cruciaal in het verhaal. In een prachtig voorwoord legt Naema Tahir verband met bijvoorbeeld de holocaust; als je een verklaring zoekt voor hoe zulke dingen kunnen gebeuren, hoe het zit met de dynamiek van dergelijke processen dan vind je hier een antwoord.

Singh beschrijft op werkelijk prachtige wijze hoe een hechte gemeenschap in korte tijd uit elkaar wordt gescheurd langs religieuze scheidslijnen. Het al dan niet besneden zijn is al voldoende om in de ogen van anderen verdacht te zijn. De hypocrisie van religie stelt hij aan de kaak als wordt gebeden voor het succes van de wraakactie:

“In de naam van Namak,
Door de hoop die het geloof geeft,
Door de genade van God,
Wensen we de wereld niets dan goeds”

Zijn beschrijvingen van de lokale mores zijn schitterend, net als de manier waarop hij het fenomeen moesson beschrijft. Dat kan ook worden gezegd van de dilemma’s van degenen die verliefd zijn op mensen die een andere religie aanhangen; liefde houdt zich niet aan religieuze grenzen.

Mijn mening

Trein naar Pakistan is een verhaal dat je niet meer kunt vergeten. Het is goed dat het na ruim zeventig jaar eindelijk is vertaald. Het is belangrijk omdat het op onthutsende wijze laat zien hoe een vredige gemeenschap in korte tijd kan veranderen in een wereld van haat en nijd. Een universeel verhaal omdat het voordien en nadien zo vaak is gebeurd en daarom tijdloos. Helaas.

Meer informatie over het boek

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.