Overleven aan de rand van de samenleving
De bagage is de titel van het eerste boek van Monika Helfer dat naar het Nederlands is vertaald. De titel is min of meer letterlijk vertaald vanuit het Duits, maar in die taal heeft het een bijklank die het in het Nederlands niet heeft. Bagage gebruikt men ook als denigrerende aanduiding voor mensen aan de rand van de samenleving, die er eigenlijk niet bij horen, en die ook wel worden gezien als rustverstoorders.
Die betekenis is in meerdere opzichten van toepassing op de familie Moosbrugger, de familie over wie De bagage gaat. In fysieke zin omdat ze aan de rand van een bergdorp wonen, in sociaal opzicht omdat de lokale bevolking hen inderdaad zo bejegent.
De min of meer letterlijke betekenis is die van een last, noodzakelijk weliswaar, maar vaak voelt het beter als je ervan bent verlost. Ook dat is op hen van toepassing.
Handeltjes houden het gezin in leven. Tot de oorlog uitbreekt.
Josef en Maria Moosbrugger wonen ver van de andere bewoners in een schamel onderkomen met hun kinderen. Dat zijn er vier als het verhaal begint, in 1914. In de jaren daarna komen er nog drie bij. Op een dag krijgt Josef een oproep om onder de wapenen te gaan. Josef overleeft de oorlog, maar de gevolgen zijn ingrijpend.
Aanvankelijk brengt hij het nog als een vrij luchtig tijdverdrijf, een verzetje, en een manier om zijn “handeltjes” op een andere plaats voort te zetten. Naarmate de oorlog langer duurt verandert hij. Het luchtige verdwijnt, de handeltjes brengen steeds minder op. De kinderen moeten zich steeds meer richten op overleven en ieder doet dat op geheel eigen wijze. Het gaat wel ten koste van school.
De belangrijkste en meest ingrijpende gebeurtenis heeft met Maria te maken. Zij is een schoonheid op wie vele mannen een oogje hebben. Dat geldt zeker voor de burgemeester aan wie Josef heeft gevraagd om voor Maria en hun kinderen te zorgen. Dat gaat goed totdat op zekere dag een man aanklopt die zij op een markt in een andere plaats heeft ontmoet. Na een paar maanden is Maria zwanger en volgens de dorpelingen kan Josef de vader niet zijn. Grete, het vijfde kind wordt geboren. Josef blijft bij Maria maar het bestaan van Grete erkent hij niet. Hij praat niet met haar, bemoeit zich niet met haar. Grete is de moeder van de vertelster in deze semi-autobiografische roman.
Een verhaal van alle tijden
De bagage is een kleine roman van 159 pagina’s, vertaald door Ralph Aarnout. Het leest gemakkelijk, de zinnen zijn kort en het taalgebruik is, hoewel af en toe beeldend, niet erg ingewikkeld.
De aantrekkingskracht van dit boek zit in het verhaal zelf en de thematiek. Het gaat om de schijnheiligheid van de dorpelingen, met name het mannelijke deel. Van het gezin Moosbrugger willen zij niets weten, maar o, wat zouden zij er niet voor over hebben om schoonheid Maria “beter te leren kennen”. Wat dat betreft vervult de burgemeester een rol die symbool staat voor die hypocrisie. Met Josef drijft hij niet nader benoemde handeltjes, tot diens oproep. Maria en de kinderen helpt hij totdat Maria hem duidelijk maakt niet van zijn avances te zijn gediend.
Eigenlijk gaat het vooral om de overlevingsstrijd van de familie Moosbrugger. Vader Josef pakt alles aan, als het maar wat oplevert. Maria heeft zo haar eigen manieren om het gezin in leven te houden. Van enkele kinderen kun je zeggen dat de appel niet ver van de boom valt. De solidariteit is groot, zolang ze bij elkaar zijn.
De bagage is een mooie roman in een mooie uitvoering die een wereld oproept die van eeuwen geleden lijkt terwijl het zich maar net iets meer dan honderd jaar geleden heeft afgespeeld. Tegelijk is het een roman die qua thematiek van alle tijden kan zijn.
—
Bestel dit boek bij Bazarow via deze link. Je steunt er schrijvers en vertalers mee.
Roman
Nieuw Amsterdam
2020
Hardcover
159
Ralph Aarnout
9789046827550
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.