De laatste rituelen – Hannah Kent

 

Meeslepend, ondanks bekende afloop

IJsland, 12 januari 1830. Het is de dag die de geschiedenis in zal gaan als de dag waarop voor de laatste keer in dat land de doodstraf wordt uitgevoerd. Eén van de twee terdoodveroordeelden is Agnes Magnúsdóttir. Samen met twee anderen is zij verdacht van de mysterieuze moord op twee mannen. De Australische Hannah Kent heeft Burial rites (De laatste rituelen) op deze zaak gebaseerd. Dit debuut is overladen met prijzen, vertaald in meer dan dertig landen en het is verfilmd. Gek genoeg heeft het in Nederland niet veel gedaan en dat valt te betreuren.

Kent heeft haar roman gebaseerd op deze geschiedenis. Zij heeft zich grondig voorbereid. Er zijn jaren van onderzoek aan voorafgegaan en zij heeft met vele IJslanders hierover gesproken. Desondanks benadrukt zij dat het een fictief verhaal is. De waarheid valt nooit helemaal te achterhalen en om er een soepel lopend verhaal van te maken heeft zij er een en ander aan toegevoegd. Het resultaat is een meeslepende roman die een prachtig beeld geeft van het IJsland van toen.

Drie vertellers

Burial rites kent drie vertellers. Het is vooral Agnes die aan het woord is. Verder zijn afwisselend Tóti, de priester en Margrét aan het woord. De hoofdstukken worden voorafgegaan door officiële documenten en publieke aankondigingen.

Via Agnes kom je te weten wat er gebeurd is. Zij is een slimme vrouw, maar dat was in die tijd zeker geen garantie op een goede toekomst. Het was trouwen met een man die voor je zorgde of genoegen nemen met een onzeker bestaan in de marge. Het laatste werd haar deel. Veel liefde heeft zij niet gekend, wel veel verschillende werkgevers. Of wat daarvoor door kon gaan. Op familie kon zij niet terugvallen en met enig geluk kon zij enkele jaren op dezelfde boerderij doorbrengen. De laatste man op wie zij verliefd werd was één van de twee slachtoffers. Vrij gedetailleerd vertelt Agnes hoe hun relatie begon en hoe die zich ontwikkelde. Het was een heel merkwaardige verhouding, zo bleek toen zij eenmaal bij hem was ingetrokken. Zij geeft ook weer wat er in die fatale nacht is gebeurd en wat haar aandeel daarin zou zijn geweest.

De rol van de twee andere vertellers is kleiner, wel fascinerend. De priester is door Agnes gevraagd om haar te steunen gedurende de laatste maanden. Hij krijgt gevoelens voor Agnes, hoewel dat beperkt lijkt te blijven tot sympathie. Er zit spanning in omdat Agnes heel anders tegen religie aankijkt.
Margrét is de moeder van het gezin waar Agnes de laatste winter moet doorbrengen. Het vonnis is geveld en dat houdt in dat zij de gevangenis moet verlaten. Tegen een magere vergoeding wordt zij ondergebracht bij dat gezin. Aanvankelijk is er veel weerstand, maar door het gedrag en de voorbeeldige inzet van Agnes verandert dat ook langzaam.

Prachtige sfeertekening

Hoe het afloopt is bekend. Waar Burial rites in uitblinkt is de sfeertekening. Het leven op IJsland was zwaar en armoedig. Behuizing was armetierig en met een beetje pech sloeg de vochtigheid op de longen. Buiten was het vaak ijzig koud, ze stookten met van alles, ventilatie was er niet. Vooral Margrét had hiervan veel last.
De onderlinge verhoudingen waren ook bijzonder. Vrouwen waren ondergeschikt aan mannen en die konden met ze doen wat ze wilden, zeker als ze ongetrouwd waren, zoals Agnes. Autoriteiten hadden vrij spel.

Er zijn veel grimmige details. Het klimaat is ijzig, IJsland onherbergzaam, een winter zonder honger ondenkbaar. Lijken werden in de winter niet begraven wegens de bevroren ondergrond en werden in en om het huis bewaard. Het lichaam van de pleegmoeder van Agnes bleef maandenlang bewaard in de voorraadschuur waar zij dagelijks etenswaren vandaan moest halen. Luguber.

Qua moordzaak en het verloop van het verhaal heeft Burial rites wel wat overeenkomsten met Alias Grace van Margaret Atwood. Wat voor beide boeken geldt en dat er een extra dimensie aan geeft: in hoeverre is de verteller betrouwbaar? Daar kun je aan twijfelen. Voorbeeld: Agnes herinnert zich dingen die anderen niet (her)kennen, zoals de priester die zij in het verleden al eens heeft ontmoet. Hij weet van niets. Daarvan zijn meer voorbeelden.

Overeenkomsten, maar toch zijn de verschillen groter. De belangrijkste overeenkomst is wel dat het beide prachtige boeken zijn. Het zijn meeslepende verhalen die je niet snel vergeet.

Burial rites
Hannah Kent
Roman
Picador
2013
Hardcover
338
9781447233169
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.