Een kwestie van dood en leven – Irvin D. Yalom en Marilyn Yalom

 

Aangrijpend met mitsen en maren

Irvin en Marilyn Yalom hebben beide een behoorlijke reputatie opgebouwd. Eerstgenoemde is een wereldberoemde psychiater en auteur van verschillende romans en non-fictieboeken. Marilyn was minder bekend maar was op haar terrein, vergelijkende literatuurwetenschap, eveneens prominent. Verder was zij onder meer actief als hoogleraar Franse taal en letterkunde. Ook zij heeft enkele non-fictieboeken geschreven. In het zicht van haar onvermijdelijke overlijden, ze was ongeneeslijk ziek, besloten zij om verslag te doen van de laatste periode van hun gezamenlijke leven. Het zijn vooral persoonlijke verhalen, maar er is ook veel ruimte voor universele verhalen en filosofische reflectie. Het resultaat is Een kwestie van dood en leven.

Om beurten aan het woord, zolang het kan

De hoofdstukken wisselen elkaar aanvankelijk af, zolang Marilyn het volhoudt om haar bijdrage te leveren. Als dat niet meer gaat dan is alleen Irvin aan het woord. Ze delen veel persoonlijke en gezamenlijke herinneringen. Die zijn er in overvloed, ze zijn sinds hun tienerjaren al vrijwel onafscheidelijk en op het moment van schrijven naderen zij de negentig jaar. Uiteraard is er veel aandacht voor het verloop van haar ziekte. Aanvankelijk is er hoop, niet zozeer op genezing als wel op nog een aantal jaren samen. Die hoop vervliegt al snel, het is een kwestie van maanden.

Het is interessant om te zien hoe hun visie zich ontwikkelt. Irvin zou het liefst het onvermijdelijke zo lang mogelijk willen uitstellen. Marilyn snakt naarmate de pijn ondraaglijker wordt steeds meer naar het einde.
Enkele keren haalt hij een uitspraak van Nietzsche aan en denkt na over in hoeverre dat van toepassing is op Marilyn.

“Velen sterven te laat, sommigen sterven te vroeg. Sterf op het juiste moment”.

Zal Marilyn op het “juiste moment” sterven? Hij zet dat in perspectief. Heeft zij wel voldoende van het leven kunnen genieten? Is haar loopbaan bevredigend genoeg geweest? Is zij een goede moeder, echtgenote, vriendin geweest?

Op alle vragen is het antwoord ja. Toch accepteert hij niet dat het voor haar het juiste moment is.
Na haar overlijden moet hij de draad van het leven weer oppakken. Dat valt niet mee, mede omdat Irvin zelf wordt geconfronteerd met de nadelige gevolgen van zijn leeftijd. Zijn geestelijke en fysieke toestand gaat langzaam achteruit.

Moedig

Het is mooi en moedig dat zij het hebben aangedurfd om zulke persoonlijke gedachten op papier te zetten en te publiceren. De vermaarde wetenschapper en de wereldberoemde psychiater blijken ook gewoon mensen van vlees en bloed.

Een kwestie van dood en leven is in dat opzicht heel interessant en waardevol. De keerzijde daarvan is dat er een kans bestaat dat zij van hun voetstuk donderen. Dat gebeurt niet, hoewel het wel wankelt en wel hierom.

Te perfect of juist niet?

Irvin is wel heel erg met zichzelf bezig. Het aantal malen dat een zin met ik begint of dat woord bevat is opvallend groot. Het lijkt wel of hij last heeft van egocentrisme. Hij besteedt nauwelijks aandacht aan zijn kinderen en dat is vreemd. Zij verliezen per slot van rekening ook een dierbare. Meer aandacht heeft hij voor het naderende einde van zijn praktijk en de mensen die hij daardoor niet meer kan helpen. Bijzonder.

Volgend citaat geeft ook een beeld van zijn beleving:

“Marilyn is regelmatig incontinent en verschillende keren per dag helpen mijn dochter en mijn jongste zoon Ben (die drie nog heel jonge kinderen heeft en bijzonder veel ervaring met vieze luiers) haar te verschonen en aan te kleden.
Op dat moment loop ik de kamer uit, want ik wil de herinnering aan mijn mooie smetteloze Marilyn intact houden.”

Het tekent de manier waarop Irvin over Marilyn schrijft. Er is werkelijk niets nadeligs aan haar te ontdekken. In alles was zij perfect als je hem moet geloven. Dat is onbestaanbaar.

Onthutsend is ook een andere anekdote. Een paar maanden voor haar dood werden zij uitgenodigd voor een etentje met de nieuwe buren.

“Ik belde aan en werd begroet door de oudere heer en de hulp.”

Pijnlijke blunder. Die zogenaamde “hulp”, want een donkere, jongere vrouw, blijkt een dame te zijn met een artsenbul en een doctorstitel. Dat verandert de zaak natuurlijk, maar het vooroordeel is bijzonder stuitend! En dat voor iemand die beter zou moeten weten.

Die paar pijnlijke kanttekeningen halen wel de glans af van Een kwestie van dood en leven. Dat is spijtig, want het is wel zeer moedig en daarom te prijzen dat beiden het hebben aangedurfd zich van hun kwetsbare kant te laten zien.

Een kwestie van dood en leven
Irvin Yalom, Marilyn Yalom
Non-fictie
Balans
2021
Paperback
239
Inge Pieters
9789463821469
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.